سخن گفتن از «فرهنگ» همواره کاری دشوار و بی‌انتها بوده است. این دشواری آن هنگام دوچندان می‌شود که بخواهیم از فرهنگ کشوری مانند ایران سخن بگوییم و مخصوصاً نسبت آن را با سیاست، هویت، اقتصاد، امنیت و... بسنجیم و واکاوی کنیم. در کرسی بررسی‌های راهبردی فرهنگ و امنیت ملی که از سال 1393 توسط گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی راه‌اندازی شد، هدف ما این بوده است که پا در این مسیر دشوار بگذاریم و تا حد توانمان، مسائل و چالش‌های فرهنگی امروز ایران را، مخصوصاً آنجا که به حوزه سیاست‌گذاری و مدیریتی مرتبط می‌شود، به بحث و بررسی بنشینیم. بزرگ‌ترین تکیه‌گاه ما در انجام این رسالت دشوار، نخبگان و اندیشمندانی بودند که دعوت ما را پذیرفتند و دغدغه‌های خود در حوزه‌های گوناگون فرهنگی را با ما در میان گذاشتند. دغدغه‌هایی که از یکسو، از دانش و تجربه گران‌سنگ آنها سرچشمه می‌گرفت و از سوی دیگر ناظر بر احساس مسئولیت اجتماعی آنان در قبال چالش‌های امروز ایران و تلاش در جهت حل آنها بود. هدف ما در جلسات متعدد و متنوع این کرسی آن بوده است که ضمن ابتناء به نظریات و دیدگاه‌های متقن علمی، در چارچوب مباحث نظری و انتزاعی محدود نمانده بلکه به دنبال ارائه توصیه‌های راهبردی و راهکارهای عملی برای حل چالش‌های موجود و بهبود وضع فرهنگی کشور باشیم. توصیه‌ها و راهکارهایی که بتوانند راهگشای سیاستگزاران فرهنگی و کارگزاران کشور در حوزه‌های گوناگون باشند.
کتاب پیش رو، گزیدهای از سخنرانی‌های ارائه‌شده در جلسات این کرسی در طی 5 سال گذشته است که حوزه‌های گوناگونی از فرهنگ، سیاست، اقتصاد، امنیت، سبک‌زندگی، هویت و... را در برمی‌گیرد. مهم‌ترین فصل مشترک میان این سخنرانی‌ها، که از سوی مطرح‌ترین چهره‌های علمی کشور ارائه‌شده است، را میتوان دغدغه فرهنگ امروز و آینده ایران دانست. فرهنگی که از یکسو بزرگ‌ترین نماینده و وجهه تمدنی این سرزمین در طول تاریخ کهن آن بوده است و از سوی دیگر، مهم‌ترین مقوم و انسجام بخش آن در عبور از چالش‌های پیش رو خواهد بود.
در اولین نوشتار، دکتر داود هرمیداس باوند از دغدغه‌های خود برای فرهنگ ایران در عصر جهانی‌شدن سخن گفته است. او از «قابلیت تطابق» فرهنگ ایرانی سخن می‌گوید که چگونه خرده‌فرهنگ‌ها و هویت‌های قومی مختلف را در زیر یک چتر واحد گرد هم آورده است و چگونه همین نقطه قوت در کنار سیاست‌گذاری‌ها و حکمرانی درست می‌تواند فرهنگ، هویت و تمامیت ارضی ایران را از گزند دشواری‌های روزگار به سلامت عبور دهد.
در نوشتار دوم، دکتر ابراهیم حاجیانی این سؤال را مطرح می‌کند که «در زمانهای که با تکثر فرهنگی روبه‌روییم آیا میتوان از هویت ثابت سخن گفت؟ ایشان در پاسخ به این سؤال، تعریف خود از امنیت هویت را مطرح می‌کنند که مطابق با آن: «امنیت هویت حفظ تناسب و هماهنگی و همزیستی و انطباق میان عناصر و هویت‌های یک جامعه است.»
در مقاله سوم، دکتر جعفر حقپناه مسئله فرهنگ هویت را در سیاست خارجی مورد بررسی قرار داده است. ایشان با تأکید بر مسئله کردستان و با نقد نگاه و رویکرد رئالیستی موجود، تأثیر نگاه هویتی بر سیاست ایران در مناطق قومیت نشین را مورد بررسی و تأکید قرار می‌دهند.
دکتر بیژن عبدالکریمی در سخنرانی چهارم به تعریف و تبیین مفهوم سکولاریسم و جایگاه آن در ایران امروز می‌پردازد. ایشان عدم درک هستی شناسانه، معرفت‌شناسانه و انسان شناسانه از سکولاریسم و امر سکولار را یکی از عوامل بدفهمی ما از این مفهوم دانسته و با اعلام آنکه در زمانه کنونی یعنی زمانه مدرن، با جهانی بالذات سکولار روبه‌روییم به نقد برخی دیدگاه‌ها و رویکردهای سیاستی و حاکمیتی موجود می‌پردازد.
در مقاله پنجم، دکتر محمدجواد غلامرضا کاشی ابعاد فرهنگی امنیت در ایران امروز را مورد واکاوی قرار داده است. از نگاه ایشان مهم‌ترین چالش امروز ما در عرصه فرهنگی و هویتی از یکسو، بروز ناامنیهای عمیق وجود شناسانه است که آن را ذیل عنوان گسیختگی‌های فرهنگی تعریف می‌کنند و از سوی دیگر، وجود ناامنیهای واقعی و عینی. اگرچه ایشان امیدوارانه تأکید می‌کنند که «این جامعه دوباره خودش را باز خواهد یافت و به این شکل نمی‌ماند.»
در مقاله ششم، دکتر حجت کاظمی منازعات هویتی امروز در منطقه خاورمیانه را عامل انحراف از مسیر توسعه در این جوامع و اولویت یافتن مسئله ثبات و امنیت به جای توسعهافتگی در این کشورها عنوان می‌کند. شکاف‌های گوناگون قومیتی، مذهبی، سیاسی و... موجب شده است که کل خاورمیانه یک نسل از توسعه عقب‌مانده بماند. ازاین‌رو ما از معدود مناطق جهان هستیم که به جای فرایند توسعه با فرسایش توسعه روبه‌روییم.
دکتر احمد گل محمدی در مقاله هفتم به بحران علوم انسانی و دانشگاه در ایران امروز پرداخته است. بحرانی که علتالعلل آن را در بر هم خوردن نسبت نهادی دولت و دانشگاه در دوران بعد از انقلاب اسلامی جست‌وجو می‌کند. به‌زعم ایشان، بحران علوم انسانی و دانشگاه آن هنگام ایجاد شد که شأن و جایگاه خود را به‌عنوان نهاد نهادها از دست داد و به فراموشی سپرد.
دکتر علی اشرف نظری در گفتاری با عنوان «سبک‌زندگی و سیاست هویت»، بر این نکته تأکید می‌کنند که سبک‌زندگی ما در قالب یک امر نمادین، بیانگر تمایز هستی شناختی ما و نوع ادراک متفاوت ما است. از این‌رو سبک‌زندگی را باید به‌مثابه یک امر هویتی دانست که فارغ از مسائل شعاری و روزنامه‌نگارانه باید درک شود.
دکتر علی مرشدی زاد در گفتار بعدی به بررسی فرهنگ سیاسی نخبگان و توده‌ها در ایران پرداخته است. ایشان ضمن ارائه تقسیم‌بندی‌های متنوع از فرهنگ سیاسی به بررسی عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ سیاسی مردم و نخبگان ایرانی در طول تاریخ پرداختهاند. ایشان بهبود وضعیت کنونی در این حوزه را در گرو اجرای راهکارهای فرهنگی و اجرایی به منظور تغییر ذهنیت‌ها و ترویج مسائلی نظیر تحزب، مشارکت و.... عنوان می‌کنند.
گفتار بعدی به ارائه تجارب دکتر مجتبی مقصودی از نهادسازی‌های انجمنی اختصاص دارد. ایشان که سابقه تأسیس و مدیریت انجمن علوم سیاسی و انجمن مطالعات صلح ایران را در کارنامه خود دارند، ضمن بررسی روند تشکیل و اداره این قبیل انجمن‌ها، چگونگی تأثیر انجمن‌های علمی بر توسعه فرهنگ گفت‌وگویی در کشور را به‌اجمال مورداشاره قرار داده‌اند.
دکتر فرشاد مؤمنی در مقاله بعدی به بحث پیرامون نسبت اقتصاد و فرهنگ در دوران کنونی، یعنی عصر انقلاب دانایی، پرداختهاند. به‌زعم ایشان، «یکی از عناصر گوهری انقلاب دانایی این است که پیوند میان اقتصاد و فرهنگ را و در هم تنیدگی‌های میان این دو را نسبت به هر دوره تاریخی دیگر افزایش می‌دهد.» ایشان ضمن بازخوانی موقعیت اقتصاد و دولت در دوره جدید، تلقی‌های کوته‌نگرانه‌ای را که بقاء کشور را از طریق توسعه نهادهای مبتنی بر رانت و ربا و فساد دنبال می‌کنند، مورد انتقاد قرار می‌دهند.
دکتر قدیر نصری در سخنرانی «خشونت مقدس در نسبت فرهنگ و امنیت امروز» به بررسی دغدغه و چالش مهمی می‌پردازد که در سال‌های اخیر گریبان گیر منطقه و پیرامون ما شده است. ایشان در این سخنرانی به دنبال پاسخ دادن به این سؤال بوده است که «چرا این‌همه خشونت به شکل عریان در محیط منطقه‌ای ما وجود دارد؟» ایشان در پاسخ به این سؤال ضمن بررسی مفهومی «خشونت مقدس» به ابزارها و مقومات آن اشاره کرده و در انتها «توسعه و ارتقاء فقهی، فعال کردن مراجع مذهبی و ارتقاء سطح شعور جامعه، مراوده بزرگان و مواجهه همه‌جانبه با گروه‌های تکفیری» را مهم‌ترین راهکارهای ممانعت از توسعه این نوع از خشونت در داخل مرزهای ایران عنوان می‌کنند.
مقاله بعدی این کتاب به سخنرانی دکتر حسن نمک دوست پیرامون مفهوم و قانون مهم «آزادی اطلاعات» اختصاص دارد. ایشان با تأکید بر اینکه «دسترسی به اطلاعات را موتور محرکه دموکراسی می‌دانند» به بررسی پیشینه این مفهوم و قانون در جهان و ایران می‌پردازند و از دشواری‌ها و چالش‌های فراوان پیش روی اجرای این قانون در ایران یاد می‌کنند. نکات مورداشاره دکتر نمک دوست در این مقاله، چشم‌اندازهای جدیدی را برای مخاطبین و خوانندگان این کتاب به همراه خواهد داشت.
آخرین نوشتار این کتاب به دکتر هادی خانیکی اختصاص دارد. ایشان در سخنرانی خود با عنوان «رسانه، هویت و امنیت ملی»، به این نکته اشاره دارند که مسئله امنيت و رسانه از مبحث مطالعات امنيتي شروع مي‌شود و اينكه امنيت تنها با كنترل تهديدها ممكن نيست، امنيت با شناخت فرصت‌ها و خلق آنها امكان‌پذير است يعني به همان ميزان كه بتوان خلق فرصت يا از فرصت‌هاي موجود به‌موقع استفاده كرد به همان ميزان امنيت پايدار شكل مي‌گيرد و از آن استفاده مي‌شود. به‌زعم دکتر خانیکی، امروز گرانيگاه مطالعات امنيت ملي در فهم زندگي در جهان جهاني شده، رسانه‌اي شده و شبكه‌اي شده قرار دارد.
فهرست مطالب
چالش سکولاریسم در فرهنگ امروز ایران
ابعاد فرهنگی امنیت در ایران امروز
منازعات فرهنگی – هویتی و آینده توسعه در خاورمیانه
دولت، دانشگاه و بحران علوم انسانی
فرهنگ سیاسی نخبگان و توده‌ها؛ چالش‌ها و راهکارها
نهادسازی انجمنی و فرهنگ گفت‌وگویی
خشونت مقدس در نسبت فرهنگ و امنیت امروز
.jpg)
| دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
| علوم انسانی |
علوم سیاسی
علوم سیاسی |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)