اختلاف بين روستايي در دوره معاصر، آن چنان شديد است كه شايد مقايسه بسياري از روستاها با يكديگر نادرست باشد. تعدادي از روستاها داراي تمامي امكانات زيست و در كيفيت بسيار مطلوب مي باشند؛ سهولت دسترسي به تمامي امكانات زيست، ساكنان چنين روستاهايي را بي نياز به تفكر در مورد زيستن در شهرها مي نمايد. برعكس در تعدادي ديگر از روستاها، ساكنان آنها چنان با مشكلات زيستي مواجه اند كه از نظر فقدان امكانات زيستي، چهره روستاهاي صدها سال پيش را در ذهن هر بيننده اي زنده مي نمايند. در ايجاد چنين شرايطي، دو عامل برنامه ريزي و مديريت روستايي، و سرمايه گذاري در زمينه انواع برنامه ريزيهاي روستايي، در مقايسه با ساير عوامل از اهميت بيشتري برخوردارند. چون درصدي از كاركردهاي مربوط به تأمين سرمايه لازم براي انجام پروژه ها و برنامه هاي روستايي، به نحوه برنامه ريزي و مديريت روستايي مربوط مي شود، لذا مي توان برنامه ريزي و مديريت روستايي در سطوح كلان و خرد را به عنوان مهمترين عامل در توسعه روستايي مطرح كرد.

كتاب حاضر شامل هشت فصل است. فصل اول كتاب، مربوط به تعاريف و اهميت برنامه ريزي روستايي است. در اين فصل، تعاريف برنامه ريزي و برنامه ريزي روستايي، از ديدگاه نظريه پردازان مختلف در اين زمينه، مورد بررسي قرار گرفته است.

فصل دوم كتاب، اختصاص به روستا و روستانشيني در ايران دارد. تعاريف مربوط به روستا از گذشته هاي دور تا به امروز روند روستانشيني در ايران، عمده ترين مباحث اين فصل را به خود اختصاص مي دهد.

فصل سوم، تاريخچه برنامه ريزي روستايي را از اقدامات اوليه انجام شده در مورد برنامه ريزي روستايي تا به امروز مورد بحث قرار مي دهد.

فصل چهارم كتاب به ديدگاهها و نظريه هاي توسعه روستايي اختصاص دارد. پيشينه و تعريف توسعه روستايي، خاستگاه توسعه در مكاتب مختلف، مفاهيم توسعه، ديدگاههاي نظريه پردازان توسعه، اهداف برنامه ريزي توسعه روستايي، مشاركتهاي مردمي و ديدگاههاي توسعه يكپارچه روستايي، مهمترين رئوس مطالب اين فصل مي باشند.

فصل پنجم به روشهاي برنامه ريزي براي توسعه فيزيكي روستا، در زمينه كاربري اراضي، مساكن روستايي، اصلاح معابر و شبكه حمل و نقل روستا، تأمين آب شرب و احداث فاضلاب، برق رساني، خدمات آموزشي و بهداشتي، با تكيه بر روستاي رسالت در استان خراسان مي پردازد.

فصل ششم، روشهاي تعيين مراكز خدمات روستايي را با تأكيد بر سطح بندي سكونتگاههاي روستايي، درجه فشردگي روستاها، استفاده از شاخصهاي جمعيت، فاصله، امكانات موجود در روستاها، قابليت دسترس و...، مورد بررسي قرار مي دهد.

فصل هفتم، مربوط به برنامه ريزي صنايع روستايي است. گونه شناسي صنايع روستايي، تعاريف صنايع روستايي از ديدگاههاي مختلف، اهداف ايجاد صنايع در نواحي روستايي، مكانيايي نواحي صنعتي و روشهاي تأمين سرمايه و نيز روشهاي برنامه ريزي صنايع روستايي در ساير كشورهاي جهان، مطالب عمده اين فصل را به خود اختصاص مي دهند و در نهايت فصل هشتم مديريت روستايي در اتحاديه اروپايي و شمال آمريكا را مورد بررسي قرار مي دهد.

كتاب «برنامه ريزي روستايي با تأكيد در ايران» در 200 صفحه و به قيمت 22 هزار ريال در اختيار دانشجويان رشته جغرافيا و برنامه ريزي روستايي و تمامي علاقه مندان قرار دارد.

مقدمه................................................................................................................. 9

فصل 1. تعاریف و اهمیت برنامه‌ریزی روستایی

1-1- تعاریف برنامه‌ریزی........................................................................................... 13

2-1- تعاریف برنامه‌ریزی روستایی.............................................................................. 16

3-1- مراحل برنامه‌ریزی............................................................................................ 19

4-1- ضرورت و اهمیت برنامه‌ریزی روستایی................................................................. 20

5-1- اهداف برنامه‌ریزی روستایی.............................................................................. 25

فصل 2. روستا و روستانشینی در ایران

مقدمه................................................................................................................. 29

1-2- تعریف روستا.................................................................................................. 29

2-2- روستانشینی................................................................................................. 34

فصل 3. تاریخچه برنامه‌ریزی روستایی

1-3- نگاهی به سابقه برنامه‌ریزی روستایی................................................................ 39

فصل 4. دیدگاهها و نظریه‌های توسعه روستایی

1-4- پیشینه توسعه............................................................................................... 58

2-4- تعریف توسعه روستایی.................................................................................... 59

3-4- خاستگاه توسعه در مکاتب................................................................................ 61

4-4- رشد و توسعه اقتصادی.................................................................................... 63

5-4- دیدگاههای نظریه‌پردازان توسعه......................................................................... 66

6-4- برنامه‌ریزی در توسعه روستایی.......................................................................... 74

7-4- خصوصیات و اهداف برنامه‌های توسعه روستایی.................................................... 76

8-4- توسعه پایدار روستایی..................................................................................... 78

9-4- توسعه یکپارچه روستایی و مشارکتهای مردمی.................................................... 81

فصل 5. روشهای برنامه‌ریزی برای توسعه فیزیکی روستا

مقدمه................................................................................................................. 94

1-5- روشهای برنامه‌ریزی فیزیکی.............................................................................. 95

فصل 6: روشهای تعیین مراکز خدمات روستایی

مقدمه................................................................................................................. 121

1-6- سطح‌بندی سکونتگاههای روستایی................................................................... 122

2-6- درجه فشردگی روستاها................................................................................... 130

3-6- جمعیت به‌عنوان شاخص مرکزیت....................................................................... 131

4-6- روش تعیین مرکز ثقل جمعیت............................................................................ 133

5-6- روش انتراکشن جمعیت و فاصله......................................................................... 135

6-6- روش مرکزیت هندسی..................................................................................... 136

7-6- روش مرکز ثقل جمعیت و تقاطع طولی و عرضی.................................................... 137

8-6- روش کارکردی................................................................................................. 140

9-6- روش قابلیت دسترسی به روستای مرکزی........................................................... 146

10-6- تعیین مرتبه سکونتگاهها و مراکز، به روش اسکالوگرام.......................................... 147

نتیجه.................................................................................................................. 149

فصل 7. برنامه‌ریزی صنایع روستایی

مقدمه................................................................................................................. 152

1-7- گونه‌شناسی صنایع روستایی........................................................................... 153

2-7- تعاریف صنایع روستایی.................................................................................... 153

3-7- اهداف ایجاد صنایع روستایی............................................................................. 155

4-7- ایجاد نواحی صنعتی روستایی........................................................................... 156

5-7- نیازهای ایجاد و طراحی صنایع روستایی.............................................................. 158

6-7- روش تأمین سرمایه برای صنایع روستایی............................................................ 160

7-7- روشهای برنامه‌ریزی صنایع روستایی................................................................... 162

فصل 8. مدیریت جدید برای نوسازی روستایی (تجربه اروپایی و شمال آمریکا)

مقدمه................................................................................................................. 167

1-8- تغییرات روستایی در دهه‌های اخیر..................................................................... 168

2-8- تجربه مدیریت روستایی در اروپا و شمال آمریکا...................................................... 169

3-8- عناصر واگرایی موجود در سیاستهای روستایی..................................................... 176

4-8- عناصر همگرایی موجود در سیاستهای روستایی................................................... 176

5-8- ارزیابی مقایسه‌ای سیاستهای روستایی............................................................ 179

نتیجه.................................................................................................................. 182

منابع................................................................................................................... 185