تنگه ها به عنوان یکی از عارضه های جغرافیایی، از موضوعات مورد مطالعه در رشته جغرافیای سیاسی هستند. در فضای آب جهان، تنگه ها و کانال های متعددی بر روابط و مناسبات میان کشورها تأثیر دارند.

خلیج فارس به دلیل داشتن موقعیت موقعیت جغرافیایی خاص که محور ارتباط دریایی قاره های اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی از حیث انرژی های فسیلی است. قرارگیری تنگه هرمز به عنوان تنگه ای با ارزش استراتژیکی بالای جهانی در این منطقه، نقش استراتژیک و اهمیت ژئوپلیتیکی خلیج فارس را بیش از پیش کرده است. این آبراه بین المللی، خلیج فارس و دریای عمان را به هم پیوند می دهد.

تنگه هرمز از گذشته تاکنون، مورد توجه دول اروپایی و غرب بوده است، تا حدی که یکی از کارگزاران دریایی غرب در قرن شانزدهم اعلام کرد که با تسلط بر 3 تنگه استراتژیک هرمز، مالاکا و عدن می تواند بر دنیا حکومت کرد.

با توجه به شرایط حاکم بر تنگه هرمز، چنانچه این تنگه بسته شود تبعات و بازتاب هایی در منطقه و جهان خواهد داشت که در کتاب حاضر، این تبعات و بازتاب ها و امکان سنجی انسداد آن از نظر حقوقی و اجرایی مورد تشریح و بحث قرار گرفته است.

این کتاب مشتمل بر 8 فصل به شرح زیر می باشد:

فصل اول: مفاهیم و اصطلاحات

فصل دوم: تجربه تاریخی انسداد تنگه ها

فصل سوم: محیط شناسی تنگه هرمز

فصل چهارم: وابستگی به تنگه هرمز

فصل پنجم: نقش استراتژیک تنگه هرمز

فصل ششم: امکان سنجی انسداد تنگه هرمز

فصل هفتم: تبعات انسداد تنگه هرمز

فصل هشتم: نتیجه گیری

کتاب حاضر در 216 صفحه و شمارگان هزار نسخه و به قیمت 8 هزار تومان انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران روانه بازار کتاب شده است.

مقدمه/ 5

فصل اول: مفاهیم و اصطلاحات/ 19

موقعیت جغرافیایی/ 19

منطقه/ 20

منطقه ژئوپلیتیکی/ 21

منطقه استراتژیک/ 21

تنگه/ 25

انواع تنگه ها از نظر حقوقی و اجرایی/ 26

تنگه بین المللی/ 23

عبور بی ضرر/ 27

عبور ترانیزت/ 28

تنگه ها در کنوانسیون 1958 حقوق دریاها/ 30

تنگه ها در کنوانسیون 1982 حقوق دریاها/ 30

کارکرد استراتژیک تنگه/ 29

کارکرد سیاسی تنگه/ 30

کارکرد اقتصادی تنگه/ 31

کارکرد امنیتی تنگه/ 32

کارکرد ارتباطی تنگه/ 32

انسداد/ 33

تبعات ارتباطی انسداد تنگه/ 39

منطقه نظارت/ 42

فصل دوم: تجربه تاریخی انسداد تنگه ها/ 43

معرفی و تاریخچه کانال سوئز/ 46

تبعات انسداد کانال سوئز در سال 1967 م/ 50

فصل سوم: محیط شناسی تنگه هرمز/ 55

خلیج فارس/ 55

جزایز تنگه هرمز/ 69

وقعیت حقوقی تنگه هرمز/ 77

دریای سرزمینی/ 85

فصل چهارم: وابستگی به تنگه هرمز/ 91

ایران/ 91

قطر/ 97

امارات متحده عربی/ 100

ژاپن/ 103

چین/ 105

اتحادیه اروپا/ 111

فصل پنجم: نقش استراتژیک تنگه هرمز/ 115

فصل ششم: امکان سنجی انسداد تنگه هرمز/ 115

امکان سنجی انسداد از نظر حقوقی/ 115

امکان سنجی انسداد از نظر اجرایی/ 123

فصل هفتم: تبعات انسداد تنگه هرمز/ 131

تبعات سیاسی- امنیتی/ 131

تبعات ارتباطی انسداد تنگه /138

تبعات اقتصادی انسداد تنگه / 139

فصل هشتم: نتیجه گیری/ 161

ضمیمه/ 161

منابع و ماخذ/ 171