آموزش عالی یکی از پرارزش‌ترین منابع برای پیشرفت و توسعه جوامع و اثربخش­ترین ساز و کارهای هر کشوری در قرن حاضر به حساب می آید. نظام آموزش عالی به منظور دست­یابی به این مهم باید سیاست و خط­مش مناسبی را در زمینه های آموزشی و پژوهشی در عرصه دانشگاه و دیگر مؤسسات آموزش عالی اتخاذ و عملیاتی نماید. اتخاذ چنین سیاست­هایی مستلزم آن است که یک نظام آموزش عالی ضمن برخورداری از شیوه­ها و الگوهای مناسب خط­مش­گذاری در سطوح عالی تصمیم­گیری، هم به استانداردهای علمی و هم اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه توجه و امعان نظر نماید.

اکثر کشورهای دنیا با مسائل و مشکلات اشتغال درگیرند ولی تعدد عوامل مشکل آفرین و ناشناخته بودن برخی از آنها در کشورهای جهان سوم موجب پیچیده­تر شدن موضوع شده است. امروزه مدیریت کلان کشور به دنبال استفاده از روش­های علمی برای شناخت و کنترل عوامل مشکل آفرین در زمینه اشتغال و تبدیل چالش­ها به فرصت­ها برای شتاب دادن به حرکت توسعه می­باشد. لذا، در این خصوص نیروی انسانی مناسب در اقتصاد دانش محور به فردی اطلاق می­شود که بر اساس نیازهای بازار، آموزش دیده باشد. برنامه درسی مشتمل بر تدابیری است که امکان سامان بخشی اقدامات، جریان یاددهی - یادگیری را فراهم می­کند و با سه پرسش عمده همراه است: چرا باید به آموزش اقدام کرد (هدف)؟، چگونه باید اقدام به آموزش کرد (روش)؟، و چگونه می­توان از توفیق فعالیت­های آموزشی اطلاع حاصل کرد (ارزشیابی)؟. بنابراین برنامه ریزی درسی فعالیتی است که ضمن تعیین اهداف، چگونگی تعیین اهداف، چگونگی تحقق بخشیدن به آنها و راه­های سنجش میزان تحقق آن­ها را در جریان یاددهی و یادگیری تعیین می­کند. با توجه به اینکه نقش آموزش عالی در راهبرد توسعه مبتنی بر دانش، کلیدی و محوری است لذا تربیت نیروی انسانی متخصص اگر متناسب با نیازهای اقتصادی و اجتماعی باشد زمینه ساز رشد و توسعه خواهد شد. همه اقدامات، طرح­ها و ایده­هایی که در 150 سال گذشته تا کنون برای گسترش آموزش­های علمی کاربردی یا فنی حرفه­ای ارائه شده برای نزدیک کردن علم و عمل بوده است. چرا که هدف نظام آموزشی در کشوری در حال توسعه، صرفاً تربیت انسانی فرهیخته نیست بلکه نظام آموزشی بایستی جوابگوی نیازمندی­های توسعه­ای جامعه باشد. نظام نوین آموزشی در کشور ما به همین منظور ایجاد گردیده است اما همواره در خصوص ارتباط بهینه و پویای علم و عمل و آموزش و اشتغال در کشور  ما و در هر جای دیگر سؤالاتی وجود خواهد داشت. هزینه­های بالای گسترش نظام­های آموزشی و تربیت نیروی انسانی با توجه به محدودیت منابع مالی و شرایط بحران اقتصادی از یک سو و پیامدهای ناهماهنگی آموزش و اشتغال که در شکل­های مختلفی مانند بیکاری نیروهای متخصص و یا تقاضا برای نیروهای متخصص در رشته­ها و مقاطع تحصیلی دیگر و یا کاهش بهره­وری نیروی کار رخ می نماید. از اين روست كه، نظام آموزشی تلاش در پاسخگویی و رفع این مشکلات در تعامل با دیگر نظام­های جامعه دارد؛ اجرای برنامه های علمی کاربردی از سال 1375 تاکنون و بازخورهای حاصل از آن نشان داد که نیازهای آموزشی طیف مختلف فراگیران، چنین می طلبد که برنامه های علمی کاربردی با الگوها و روش های انعطاف پذیرتری مورد اجرا گذاشته شود. 

 پیش گفتار/15

بخش اول: آموزش‌های علمی‌کاربردی در ایران/17

فصل اول: معرفي دانشگاه جامع علمی‌کاربردی/19

1- مقدمه/21

2- فلسفه وجودی دانشگاه جامع علمی کاربردی/22

3- ضرورت‌های دانشگاه جامع علمی کاربردی/23

4- ویژگی‌های دانشگاه جامع علمی کاربردی/24

5- ویژگی‌های تمایز آموزش‌های علمی‌کاربردی از آموزش‌های  اکادمیک/26

نتيجه‌گیری فصل :/26

سؤالات پایانی فصل اول/26

فصل دوم: آموزش‌های‌علمی کاربردی/29

1-  مقدمه/31

2- تاریخچه آموزش‌های ‌علمی کاربردی/33

3- مهم‌ترین ویژگی‌های آموزش  علمی‌کاربردی/35

4-  تجارب ملی در زمینه آموزش‌های ‌علمی کاربردی/36

5- تجارب جهانی در زمینه آموزش‌های ‌علمی کاربردی/37

6- توجیه پذیری آموزش‌های علمی‌کاربردی موجود با توجه به ضرورت اشتغال‌زایی/38

7- تحلیل و ارزیابی وضعیت آموزش‌های علمی‌کاربردی در ایران/40

8- نقش آموزش‌های علمی‌کاربردی در ساختار صنعتی کشور/45

نتیجه‌گیری فصل/46

سؤالات پایانی فصل دوم/47

فصل سوم: چارچوب اصلی آموزش‌های ‌علمی کاربردی/48

1- دوره‌های آموزشی/50

نتیجه‌گیری فصل/53

سؤالات پایانی فصل سوم/53

فصل چهارم: نظام برنامه‌ریزی درسی آموزش‌های ‌علمی کاربردی/54

1- مقدمه/56

2- اصول برنامه‌ریزی و طراحی برنامه درسی در آموزش علمی‌کاربردی/56

3- مسائل برنامه‌ریزی درسی آموزش‌های علمی‌کاربردی (تربیت تکنسین و تکنولوژیست)/57

4- الگوی برنامه‌ریزی درسی نظام آموزش علمی کاربردی/58

نتیجه‌گیری فصل/63

سؤالات پایانی فصل چهارم/63

فصل پنجم: آموزش پودمانی/64

1- آموزش پودمانی چیست ؟/66

نتیجه‌گیری فصل/80

سؤالات پایانی فصل پنجم/81

بخش دوم: آموزش‌های علمی کاربردی در جهان/82

فصل ششم: نظام آموزش‌های علمی‌کاربردی در اتریش/84

1- مقدمه/86

2-  آموزش تکنولوژی و انواع سطوح آموزشی/86

3-  پذیرش تحصیلی/96

4-  دانشجویان خارجی/96

5- مدارک مورد نیاز/96

6-  ارزیابی تحصیلی/97

7-  ارزشیابی مدارک تحصیلی/98

نتیجه‌گیری فصل :/99

سؤالات پایانی فصل ششم/100

فصل هفتم: نظام آموزش‌های علمی‌کاربردی در نیوزلند/102

1- مقدمه/104

2- آموزش‌های  فنی و تکنولوژی/104

3-  استراتژی‌های آموزشی تکنولوژی/105

4- آموزش تکنولوژی و انواع سطوح آن/105

5- پذیرش تحصیلی/108

6- ارزیابی تحصیلی/109

نتیجه‌گیری فصل:/109

سؤالات پایانی فصل هفتم/110

فصل هشتم: نظام آموزش‌های علمی‌کاربردی در ایرلند/112

1- آموزش تکنولوژی و سطوح آن/114

2- دوره‌های تحصیلی عالی فنی حرفه‌ای/115

3- طرح‌های آموزش تکنولوژی/115

4- پذیرش تحصیلی/119

5- شرایط پذیرش/119

6-  نحوه پذیرش دانشجویان خارجی/119

7- ارزیابی تحصیلی/120

8- تأیید مطالعات و مدارک علمی/120

نتیجه‌گیری فصل :/120

سؤالات پایانی فصل هشتم/121

فصل نهم: نظام آموزش‌های علمی‌کاربردی در سوئیس/122

1- مقدمه/124

2- آموزش تکنولوژی و انواع سطوح تحصیلی/124

3- دانشگاه‌های سوئیس/128

4- پذیرش تحصیلی/128

5- پذیرش دانشجویان خارجی/129

6- شرایط پذیرش/129

7- ارزیابی تحصیلی/129

8- خدمات رفاهی اجتماعی/130

9- آموزش عالی غیردانشگاهی/130

10- معضلات آموزشی/130

11- کادر آموزشی/130

نتیجه‌گیری فصل :/131

سؤالات پایانی فصل نهم/131

فصل دهم: نظام آموزش‌های علمی‌کاربردی در انگلستان/132

1- مقدمه/134

2- آموزش‌های  تکنولوژی و انواع سطوح آن/134

3-  اهداف آموزشی/136

4- آموزش وابسته به وزارت کار/136

5- طرح‌های آموزشی/138

6- پذیرش تحصیلی/140

7-  ارزشیابی تحصیلی/140

8- آموزش اساتید/142

نتیجه‌گیری فصل :/143

سؤالات پایانی فصل دهم/144

بخش سوم: آموزش‌های فنی و حرفه ای/146

فصل یازدهم: آموزش‌های  فنی و حرفه‌ای/148

1- مقدمه/150

2- واژه شناسی آموزش فنی و حرفه‌ای/151

3- تعاریف و اصطلاحات “بخش آموزش” سازمان آموزش فنی ـ حرفه‌ای/152

4- آموزش فنی و حرفهای و مفهوم آن/153

5- اهمیت آموزش فنی و حرفه‌ای/154

6-  ضرورت توسعه آموزش‌های  فنی و حرفهای/156

7- نقش و اهمیت آموزش‌های  فنی و حرفهای در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی/158

8- سیاستهای سازمان آموزش فنی حرفه‌ای در جهت همگامی با توسعه سیاسی -اقتصادی- فرهنگی/158

9- فعالیت‌های آموزش‌های  فنی و حرفه‌ای/160

10- سند راهبردی مهارت و فناوری سازمان آموزش فنی و حرفهای/164

11- اهداف سند چشم انداز 1404/166

نتیجه‌گیری فصل:/167

سؤالات پایانی فصل یازدهم/168

فصل دوازدهم: انواع نظام‌های آموزش فنی و حرفه‌ای/170

1- مقدمه/172

2- نظام ها و شیوه های اجرایی آموزش فنی حرفه‌ای/172

3- تفاوت شيوههاي مختلف آموزش و حرفه آموزي/174

نتیجه‌گیری فصل:/175

سؤالات پایانی فصل/175

فصل سیزدهم: سیر تکوینی آموزش فنی و حرفه‌ای در ایران/176

1- مقدمه/178

2-  تاریخچهی آموزش‌های  فنی و حرفهای/178

3- سیر تکوینی ‌آموزش و پرورش فني و حرفه‌اي در ایران/180

4- چگونگي تاثير تحولات صنعتي و تجاري اروپا در ايران/183

5- آموزش فني و حرفه‌اي در ايران از تأسيس دارالفنون تا انقلاب مشروطيت/183

6- آموزش فني و حرفه‌اي از انقلاب مشروطيت تا پايان حكومت قاجاريان/184

7- آموزش فني و حرفه‌اي از آغاز حكومت رضاخان تا جنگ جهاني دوم/184

8- سيرتوسعه آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي از جنگ جهاني دوم تا پيروزي انقلاب اسلامي (1357-1320)/185

9- آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي پس از پيروزي انقلاب/186

10-  وضعیت و جايگاه كنوني تربيت حرفه‌اي در نظام آموزشي ایران/187

11- ساختار نظام رسمی آموزشی فنی و حرفه‌ای فعلی ایران/188

12- ارتباط آموزش با محيط كار/191

نتیجه‌گیری فصل:/194

سؤالات پایانی فصل سیزدهم/195

فصل چهاردهم: الگوهای تدریس و یادگیری در آموزش فنی و حرفه‌ای/196

1- مقدمه/198

2- الگوهای تدریس و یادگیری/198

3- الگوهاي‌ آموزشی در نظام آموزش فنی و حرفه‌ای/202

نتیجه‌گیری فصل:/208

سؤالات پایانی فصل چهاردهم/209

فصل پانزدهم: برنامه‌ریزی آموزشی آموزش فنی و حرفه‌ای/210

1- مقدمه/212

2- مفاهیم و اصطلاحات برنامه‌ریزی/212

3- انواع آموزش/214

4- برنامه‌ریزی آموزشی/216

5- برنامه‌ریزی آموزشی فنی و حرفه‌ای/222

نتیجه‌گیری فصل:/235

سؤالات پایانی فصل پانزدهم/236

بخش چهارم: بررسی تطبیقی نظام آموزش فنی و حرفه‌ای در ایران و دیگر کشورهای‌جهان/238

فصل شانزدهم: نظام آموزش‌های  فنی و حرفه‌ای در ایران/240

1- مباحث كشوري/242

2- تاريخچه سازمان آموزش فني و حرفه‌اي كشور/245

3- چالش‌هاي سيستم فعلي آموزش فني و حرفه‌اي/247

4- نظام آموزشي ايران/248

5- سياست‌ها و برنامه‌ها در زمينه آموزش مهارتي/252

6- عوامل مؤثر در انتخاب شاخه فنی و حرفه‌اي توسط دانش‌آموزان در ایران/253

7- موانع گسترش توسعه شاخه فنی و حرفه‌اي و مهارتی رسمی/254

8- شرايط مربيان آموزش فني و حرفه‌اي/255

9- انگيزه‌هاي ورود به سيستم آموزش مهارتی/256

10- نحوه پذيرش در سيستم آموزش حرفه‌اي/256

11- نحوه سنجش و ارزيابي مهارت/256

12- طبقه بندي هدف‌هاي آموزشي/257

13- ارزشیابی/259

نتیجه‌گیری فصل:/262

سؤالات پایانی فصل/263

فصل هفدهم: آموزش‌های  فنی و حرفه‌ای در آلمان/264

1- مباحث كشوري/266

2- نظام آموزش مهارتی/272

3- نظام آموزشي/275

4- سياست‌هاي راهبردي, برنامه ها, اهداف در زمينه آموزش/276

5- چالش‌ها و استراتژي‌ها/278

6- نحوه تعيين مهارت مربيان و معلمين آموزش‌هاي حرفه‌اي/278

7- شرايط معلمين شاغل در مدارس حرفه‌اي/279

8- انگيزه‌هاي ورود به سيستم آموزش مهارتي/279

9- نحوه پذيرش در سيستم آموزش حرفه‌اي/280

10- نحوه سنجش و ارزيابي مهارت/280

11- تركيب اعضاء و نحوه انتخاب/282

12- روش‌هاي اجراي دوره‌هاي آموزشي مهارتي/282

نتیجه‌گیری فصل :/284

سؤالات پایانی فصل/285

فصل هجدهم: آموزش‌های  فنی و حرفه‌ای در دیگر کشورها286

1- مقدمه/288

2- نظام آموزش‌هاي فنی و حرفه‌اي و مهارتی در هندوستان/288

3- نظام آموزش‌هاي فنی و حرفه‌اي و مهارتی در چین/289

4- نظام آموزش‌هاي فنی و حرفه‌اي و مهارتی در کره/291

5- نظام آموزشی متوسطه و فنی و مهارتی در لهستان/292

6 - نظام آموزش کاردانش و فنی در سوئیس/293

نتیجه‌گیری فصل:/294

سؤالات پایانی فصل :/294

منابع/296