بازی جزئی از وجود کودکان است در واقع رفتار آنها بازی محسوب می شود. آنها از طریق بازی، فعالیت می‌کنند، تجربه کسب می‌کنند و نیازهای مختلف خود را برآورده می‌سازند. بازی‌های مختلف امکانات و شرایط متعددی را فراهم می‌سازند که موجب رشد کودکان می‌گردد. از اینرو توجه به آن به خصوص در سنین پیش از دبستان اهمیت زیادی دارد.

زیرا که سنین پیش از دبستان، سن حساس یادگیری به شمار می‌رود و علاوه بر آن رشد و توسعه در زمینه‌های گوناگون از قبیل رشد جسمی، شناختی، اجتماعی در این مقطع پایه‌ریزی می‌شود که به نظر می‌رسد عدم توجه و برنامه‌ریزی مناسب در این سن، موجب از دست دادن فرصت‌های یادگیری می‌گردد.

علاوه بر این‌ها، بازی به عنوان یک روش آموزشی مناسب در این مقطع به کار می‌رود. زیرا که آموزش در این سن به شیوه‌ای غیر مستقیم و  با توجه به  علاقه‌ی کودکان انجام می‌گیرد. با استفاده از بازی‌های مختلف می‌توان فضای پرنشاط و شادی را برای کودکان فراهم ساخت تا یادگیری مفاهیم مختلف با فعالیت‌های لذت بخش همراه گردد.

 فصل اول: تعاریف بازی و کلیات...................................................................................13

اهداف..................................................................................................................13

1-1- مقدمه........................................................................................................... 15

2-1- تعریف بازی.................................................................................................... 15

3-1- تفاوت بازی و کار................................................................................................16

4-1- عوامل مؤثر در بازی............................................................................................ 17

1-4-1- تأثیر جنسیت در بازی....................................................................................    17

2-4-1- تأثیر هوش................................................................................................... 18

3-4-1- تأثیر سن....................................................................................................... 19

4-4-1- تأثیر محیط...................................................................................................... 19

5-1- ارزش‌های بازی.................................................................................................... 20

1-5-1- ارزش جسمانی................................................................................................. 21

2-5-1- ارزش شناختی................................................................................................. 22

3-5-1- ارزش اجتماعی................................................................................................. 23

4-5-1- تأثیر بازی در رشد شخصیت کودک................................................................               24

5-5-1- ارزش آموزشی و تربیتی بازی.........................................................................         . 25

‌6-5-1- ارزش درمانی.................................................................................................... 26

7-5-1- تأثیر بازی در خلاقیت......................................................................................        27

6-1- نظریه‌های مربوط به بازی.......................................................................................  . .. 29

1-6-1- نظریۀ انرژی مازاد............................................................................................    . 30

2-6-1- نظریۀ استراحت و رفع خستگی (تنشزدایی)....................................................                  30

3-6-1- نظریۀ تمرین برای بزرگسالی...........................................................................             31

4-6-1- نظریۀ تکرار فعالیتهای اجدادی (بازپیدایی)....................................................                    31

5-6-1- نظریۀ تخلیه یا بازی به عنوان عقده‌گشایی یا تصفیۀ عواطف........................                                32

6-6-1- نظریۀ روان تحلیلگری (زیگموند فروید، آنا فروید، اریک اریکسون)...............                             32

7-6-1- نظریۀ شناختی-رشدی (جروم برونر، ژان پیاژه)..............................................                     33

8-6-1- دیدگاه دکرولی درباره بازی............................................................................          . 34

9-6-1- دیدگاه فروبل درباره بازی................................................................................        34

10-6-1- دیدگاه مونته سوری درباره‌ بازی...................................................................            34

11-6-1- دیدگاه ویگوتسکی درباره‌ بازی......................................................................            35

7-1- خلاصۀ فصل اول..................................................................................................... 37

8-1- سؤالات مربوط به فصل اول....................................................................................... 38

فصل دوم: مراحل رشدشناختی کودکان و اسباب بازی‌های متناسب با نیازهای کودکان                                    39

اهداف......................................................................................................................... 39

1-2- مقدمه................................................................................................................. 41

2-2- مراحل رشد شنا ختی کودکان..................................................................................       41

1-2-2- مرحلۀ حسی - حرکتی (تولد تا دو سالگی)...................................................                      . 42

1-1-2-2- واکنش‌های چرخشی نخستین (یک تا چهار ماهگی)............................                                    42

2-1-2-2- واکنش چرخشی ثانوی (چهار تا هشت ماهگی).....................................                              43

3-1-2-2- واکنش چرخشی سوم) هشت تا12 ماهگی).........................................                         . 43

2-2-2- مرحلۀ پیش عملیاتی (دو تا هفت سالگی)......................................................                    45

3-2-2- مرحلۀ عملیات عینی (هفت تا 11 سالگی)....................................................                      45

4-2-2- مرحله صوری یا انتزاعی (11 سال به بالا).....................................................                    45

3-2- اسباب بازیهای مناسب سنین مختلف.......................................................................       46

1-3-2- تولد تا ‌چهار ماهگی..........................................................................................     46

‌2-3-2- چهار ‌تا ‌هشت ماهگی......................................................................................     . 46

‌3-3-2- هشت ماهگی تا ‌یک سالگی.............................................................................         46

4-2- تفاوت بازی و کاوش در خردسالان............................................................................   47

5-2- ویژگیهای بازی با اشیا در دومین سال زندگی..........................................................           48

6-2- ویژگیهای سال‌های پیش از دبستان (دو تا پنج سال)..............................................              49

1-6-2- دو سالگی......................................................................................................... 49

2-6-2- سه ‌سالگی........................................................................................................ 50

4-6-2- پنج سالگی....................................................................................................... 52

7-2- خلاصه فصل دوم......................................................................................................53

8-2- سؤالات فصل دوم................................................................................................... 54

فصل سوم: انواع بازی‌ها..................................................................................................... 55

اهداف........................................................................................................................ 55

1-3- مقدمه.................................................................................................................. 57

2-3- انواع بازی‌ها از نظر سن و مرحله رشد....................................................................      ... 57

1-2-3- بازی‌های حسی – حرکتی...............................................................................              57

2-2-3- بازی‌های نمادین، نمایشی..............................................................................           . 58

1-2-2-3- بازی‌های نمایشی..................................................................................            . 59

2-2-2-3- فایده‌های بازی نمایشی........................................................................            .. 59

3-2-2-3- تفاوت بازی‌های تخیلی با بازی‌های نمادین...........................................                          60

3-2-3- بازی‌های باقاعده.............................................................................................. 60

3-3- انواع بازی‌ها از نظر نوع فعالیت.................................................................................. 61

1-3-3- بازی مهارتی و اکتشافی.................................................................................... 61

2-3-3- بازی فعال......................................................................................................... 61

3-3-3- بازی تقلیدی..................................................................................................... 62

4-3-3- بازی سازنده..................................................................................................... 62

5-3-3- بازی قانونمند................................................................................................... 62

4-3- انواع بازی‌ها از نظر سطوح اجتماعی.......................................................................... 62

1-4-3- بازی انفرادی..................................................................................................... 63

2-4-3- بازی موازی....................................................................................................... 63

3-4-3- بازی شرکت‌پذیری........................................................................................... 63

4-4-3- بازی مشارکتی.................................................................................................. 63

5-3- اهمیت بازی با دیگران در کودکان............................................................................ 64

1-5-3- تأثیر بازی کودک با والدین ‌............................................................................. 64

2-5-3- تفاوت‌های پدر و مادر در بازی با کودکان........................................................ 65

3-5-3- خواهران و برادران به عنوان همبازی................................................................ 66

4-5-3- اهمیت بازی با همسالان................................................................................... 66

6-3- انواع بازی‌ها با ابزار و بدون ابزار................................................................................. 68

7-3- بازی با اشیا................................................................................................................ 68

8-3- انواع اسباب بازی‌ها..................................................................................................... 68

1-8-3- اسباب بازی‌های سازمان یافته......................................................................... 68

1-1-8-3- اسباب بازی‌های ویژه خردسالان............................................................ 69

2-1-8-3- اسباب بازی‌هایی برای جلب توجه.......................................................... 69

3-1-8-3- اسباب بازی‌هایی برای ایجاد تحرک در کودک...................................... 70

4-1-8-3- اسباب بازی‌هایی برای تقویت مهارت‌های دستی و هماهنگی چشم
 و دست...................................................................................................................... 70

5-1-8-3- اسباب بازی‌هایی برای تقویت قوه تمیز و تشخیص................................ 71

6-1-8-3- اسباب بازی‌هایی برای تقویت قدرت تکلم و زبان کودک....................... 71

2-8-3- اسباب بازی‌های سازمان نیافته (نامحدود)...................................................... 71

9-3- بازی‌های خلاق و وسایل لازم.................................................................................... 72

10-3- ویژگیهای اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان................................................... 72

11-3- دلایل شکستن اسباب بازی توسط کودکان............................................................ 74

12-3- برخورد والدین با کودک هنگام شکستن اسباب بازی............................................ 75

13-3- بازی‌های رایانه‌ای.................................................................................................... 75

1-13-3- مشکل خشونت.............................................................................................. 77

2-13-3- آیا بازی‌های رایانه‌ای فقط تأثیر زیان بار دارند؟........................................... 77

3-13-3- عوامل مؤثر در وابستگی کودکان به رایانه.................................................... 78

4-13-3- آسیب‌های جسمانی....................................................................................... 79

5-13-3- آسیب‌های روانی-تربیتی............................................................................... 79

6-13-3- مواردی از مزایای بازی‌های رایانه‌ای............................................................... 80

14-3- روش‌های پایان دادن به بازی کودکان................................................................... 81

15-3- خلاصه فصل سوم................................................................................................... 83

16-3- سؤالات فصل سوم................................................................................................... 85

فصل چهارم: نمونه‌هایی از انواع بازی‌ها.................................................................................. 87

اهداف................................................................................................................................... 87

1-4- مقدمه........................................................................................................................ 89

2-4- نکاتی که مربیان و والدین در بازی کودکان باید توجه کنند................................... 89

3-4- نمونه‌هایی ازاسباب بازی‌های سازمان یافته (محدود)............................................... 90

1-3-4- پازل‌ها.............................................................................................................. 90

1-3-4- پازل جورکردنی............................................................................................... 90

2-3-4- پازل جاگذاردنی............................................................................................... 91

3-3-4- پازل مکعبی..................................................................................................... 92

4-3-4- اهداف و فواید بازی با پازل.............................................................................. 92

4-4- لوتوها......................................................................................................................... 93

1-4-4- اهداف و فواید لوتوها........................................................................................ 95

5-4- دومینو........................................................................................................................ 95

1-5-4- دومینوی شکل................................................................................................. 95

2-5-4- دومینوی نقطه.................................................................................................. 96

3-5-4- نحوۀ بازی با دومینو......................................................................................... 96

4-5-4- اهداف و فواید دومینوها................................................................................... 97

6-4- نمونه‌هایی از بازی‌های تن آرامی برای کودکان......................................................... 97

1-6-4- آموزش آرامش به کودکان از طریق فعالیت‌های بدنی (مناسب برای سنین شش و هفت سال)          97

1-1-6-4- یادگیری تنفس....................................................................................... 97

2-1-6-4- یادگیری خوابیدن................................................................................... 98

3- 1-6-4- غلبه بر خشم (ضربه مشت).................................................................. 98

7-4- ترکاندن بادکنک‌های خشم....................................................................................... 99

8-4- پاره پاره کردن کاغذ............................................................................................... 100

9-4- چهارگوشه بازی...................................................................................................... 101

10-4- گنجشک روی درخت........................................................................................... 101

11-4- زنبور و پروانه........................................................................................................ 101

12-4- بشین، پاشو، دست بزن، بخند............................................................................. 102

13-4- میوه‌ها................................................................................................................... 102

14-4- صدا را جستجو کن............................................................................................... 103

15-4- رویش دانه............................................................................................................ 103

16-4- قدم‌های حیوانات.................................................................................................. 103

17-4- رنگ...................................................................................................................... 104

18-4- بازیهای با وسیله.................................................................................................. 104

1-18-4- توپ و واژه................................................................................................... 104

2-18-4- دالان........................................................................................................... 104

3-18-4- نشانه‌گیری با توپ...................................................................................... 105

4-18-4- بازی برای تقویت حرکات تعادلی............................................................... 105

5-18-4- پریدن از روی طناب................................................................................... 106

19-4- بالا بلندی............................................................................................................. 106

20-4- بازی «ببین من چه کار می‌کنم؟»....................................................................... 106

21-4- «کنترل از راه دور».............................................................................................. 107

22-4- «آنچه که من به آن افتخار می‌کنم»................................................................... 108

23-4- بازی «هماهنگ کردن جفتها»............................................................................. 108

24-4- داستان سازی....................................................................................................... 109

25-4- «کوچه بن بست»................................................................................................ 109

26-4- لگد زدن به توپ................................................................................................... 110

27-4- هر کی گفتم توپ را بگیرد................................................................................... 110

28-4- بازی تعادلی.......................................................................................................... 110

29-4- دوخت................................................................................................................... 111

30-4- میوه روی درخت.................................................................................................. 111

31-4- بازی آینه.............................................................................................................. 112

32-4- نمونه‌هایی از بازی‌های موزون.............................................................................. 112

فهرست منابع....................................................................................................................... 115

ضمائم..................................................................................................................................... 117