شمس الدين ابو عبداللّه محمد بن احمد بن عثمان، دمشقي شافعي که معروف به الذهبي است در ماه ربیع الاخر سال 673 هجری در دمشق به دنیا آمد. در اوایل جوانی به طلب علم همت گماشت. در این راستا به شهرهای: شام، مصر و حجاز سفر نمود. از گروه کثیری از پیشوایان، حدیث شنید، سپس به شهر خویش یعنی دمشق بازگشته و در آن اقامت نمود و به پیشگامی در امر حدیث، اقراء و تدریس پرداخت. تالیفات وی بسیار و پربار است. از بزرگترین آثار او کتاب‌های «میزان الاعتدال فی نقد الرجال»، «تذکرۀ الحفاظ»، «سیر اعلام النبلاء»، «تاریخ الاسلام و طبقات المشاهیر و الاعلام»، « معرفة القراء الكبار على الطبقات و الأعصار» و ... است. این کتاب، گرچه کتاب خیلی مختصری است اما در زمینه علوم حدیث، این موضوع برای ادامه موضوعات جدید تحقیقی  با توجه به گرایش فراوان به تحقیقات گسترده  می تواند جالب باشد.

از مباحث مهم درمطالعات علوم حدیث که خیلی مورد مداقه قرار نگرفته و شاید یکی از جرقه های اولیه آن را در آثار قدما بخصوص «شمس الدین محمد بن احمد ذهبی» در کتابش با عنوان «الامصار ذوات الاثار» می توان مشاهده کرد، این است که حدیث در چه بوم و سرزمین­هایی شروع به رواج کرده و اینکه اساساً این طبقه بندی سرزمین­ها، آیا تأثیری هم در تدوین علم حدیث داشته یا خیر؟ این کتاب به خودی خود، رساله‌ای کوتاه است که تا کنون تنها دو شرح و تحقیق عمده توسط عبدالقادر ارناؤوط و قاسم علی سعد، بر آن انجام گرفته است. این اثر در راستای معرفی بوم­هایی است که اشتغال به امر حدیث در آن‌ها رونق بسیار داشته و محدثان و حافظان و نویسندگان حدیثی بسیاری در خود پرورش یا جای داده است.

زندگی‌نامه ابوعبدالله محمد بن احمد ذهبی  1

گفتار دانشمندان درباره‌ شمس‌الدین ذهبی   3

شرح حال عبدالقادر الارناؤوط  6

آثار عبدالقادر ارناؤوط  7

اختلاف نظر شیخ‌عبدالقادر با بزرگان  10

تلاش‌های علمی شیخ‌عبدالقادر در علم حدیث   12

تحقیقات وی بر کتب حدیث   14

شرح حال قاسم علی سعد  16

مقدمه‌ تحقیق عبدالقادر ارناؤوط  18

نسخه خطی کتاب   20

شیوه تحقیق کتاب   20

«بوم های حدیثی» 23

مدینه‌ منوره سرزمین هجرت   23

مکه  26

بیت‌المقدس   29

دمشق  31

مصر 35

اسکندریه 38

بغداد 39

حِمص    41

کوفه 43

بصره  46

یمن  49

اندلس   51

سرزمین مغرب   55

الجزیره 56

دَینَوَر 58

همدان  59

ری  60

قزوین  63

جرجان  65

نیشابور 66

طوس   71

هرات   73

مرو 75

بلخ  77

بخارا 79

سمرقند  81

شاش   82

فریاب   83

خوارزم  84

شیراز 85

کوهستان  92

نگاهی بر شرح «الأمصار ذوات الآثار» از قاسم علی سعد 101

1. شرح حال مختصر از حافظ ذهبی   106

2. معرفی آثار مورد ارجاع در تحقیق نسخه 106

3. موضوع و محتوای رساله ذهبی (الأمصار ذوات الآثار) 108

4. مقایسه‌ رساله «الأمصار ذوات الآثار»ذهبی و کتاب «الارشاد فی علماء البلاد» خلیلی  109

5. نسخه‌ چاپی بی‌کیفیت از رساله ذهبی  110

6. شیوه تحقیق علی قاسم  113

فهرست شهرها 120

فهرست اعلام  125

منابع مترجم  141