کودکان در گذشته‌های ادبی ما، هرگز برای خود ادبیات مکتوبی به‌صورت مستقل نداشته‌اند، متأسفانه در ایران نه‌تنها نویسندگان و محققان بلکه مربیان نیز تا سال‌های اخیر به کودکی و نوجوانان، به‌عنوان یک دوره آموزندگی و نقش‌پذیری نگریسته‌اند و هرگز آن را به خودی‌خود، مورد مطالعه و مشاهده قرار نداده‌اند و همیشه آن را مرحله‌ای در راه رسیدن بزرگسالی دانسته‌اند، با این‌حال یکسره چنان نیست که در ادبیات به روی خردسالان بسته باشد ملتی که مراحل قابل توجهی از مد نیست و فرهنگ را پشت‌سر گذاشته و در مقاطعی از تاریخ خود هر نسل از نسل گذشته برتر و کمال یافته‌تر بوده است نمی‌تواند به تعلیم و تربیت و پرورش استعدادها و توانایی‌های کودکان خود بی‌توجه باشد.

کتاب حاضر براساس سرفصل‌های دانشگاهی در شش فصل تنظیم شده است و به مباحثی با عناوین مبانی ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات عامیانه، قصه و قصه گویی، شعر کودک، نمایش خلاق و داستان و داستان‌نویسی می‌پردازد.

در آغاز هر فصل راهنمای مطالعه و هدف‌های کلی و هدف‌های رفتاری ذکر شده است و نیز در پایان هر فصل جهت آشنایی دانشجویان و فراگیران با کاربردهای آموزشی نمایش خلاق را بررسی می‌کند.

مطالعه این اثر، به دانشجویان رشته‌های کودکیاری، کارشناسی آموزش ابتدایی و مربیان مهدهای کودک، دبستان‌ها، پیش‌دبستان‌ها، اولیا و همه علاقه‌مندان توصیه می‌شود.

کتاب «ادبیات کودکان و نوجوانان» در 220 صفحه و به‌قیمت 3 هزار تومان به‌چاپ رسیده است.

پیشگفتار............................................................................................................. 12

فصل 1: مبانی ادبیات کودک و نوجوان........................................................................ 56-15

بخش اول: تعریف ادبیات.......................................................................................... 17

- مقایسه ادبیات کودکان با ادبیات عامیانه.................................................................. 19

بخش دوم: تاریخچه ادبیات کودکان............................................................................ 23

بخش سوم: اهداف ادبیات کودکان............................................................................. 35

الف) هدف کلی ادبیات............................................................................................ 35

ب) هدف ادبیات کودکان........................................................................................... 35

·   اهداف اصلی..................................................................................................... 36

- انواع آثار ادبی کودکان.......................................................................................... 38

الف) آثار منظوم..................................................................................................... 39

ب) آثار منثور........................................................................................................ 39

ج) آثار مصور......................................................................................................... 40

بخش چهارم: لزوم شناخت کودک و روش‌های ارتباط با او.............................................. 41

- روش‌های ارتباط با کودکان..................................................................................... 45

- مشکلات و موانع................................................................................................. 46

بخش پنجم: ویژگی‌ها و کیفیت آثار ویژه کودکان........................................................... 49

الف) ویژگی‌های کیفی........................................................................................... 49

ب) ویژگی‌های کمی.............................................................................................. 50

·   زبان................................................................................................................. 50

·   مفهوم.............................................................................................................. 53

·   موضوع............................................................................................................. 53

تمرین.................................................................................................................. 56

فصل 2: ادبیات عامیانه........................................................................................... 93-57

بخش اول: درآمد.................................................................................................... 57

- قصه‌های قدیمی................................................................................................. 61

- قصه‌های توأم با تکرار........................................................................................... 62

- قصه‌های منظوم.................................................................................................. 63

·               متل........................................................................................................... 65

·               مهمل‌سرایی............................................................................................... 67

·               چیستان..................................................................................................... 69

بخش دوم: انواع افسانه‌ها...................................................................................... 73

- افسانه‌های جادویی............................................................................................. 74

- افسانه‌های حماسی........................................................................................... 75

- افسانه‌های عشقی............................................................................................ 75

* فصول مشترک افسانه‌های ملل............................................................................. 76

بخش سوم: ساده‌نویسی متون............................................................................... 77

- بازنویسی یک قصه.............................................................................................. 78

- یک نمونه خوب (داستان سیاوش).......................................................................... 80

- حکایتی از قابوس‌نامه.......................................................................................... 80

- بازآفرینی آثار قدیمی............................................................................................ 84

- بازآفرینی داستان آرش......................................................................................... 85

بخش چهارم: اصول نثر خاص کودکان......................................................................... 89

تمرین.................................................................................................................. 93

فصل 3: قصه و قصه‌گویی......................................................................................... 138-94

بخش اول: ارزش و اهمیت قصه................................................................................ 97

·               ارزش تربیتی............................................................................................... 98

·               اهمیت آموزشی.......................................................................................... 102

* انواع قصه‌های کودکان و نوجوانان........................................................................... 103

- ازنظر زمان......................................................................................................... 103

- ازنظر محتوا و پیام................................................................................................ 103

- ازنظر موضوع...................................................................................................... 103

- ازنظر سبک........................................................................................................ 104

بخش دوم: هنر قصه‌گویی....................................................................................... 105

- فواید قصه‌گویی................................................................................................... 106

- اساس و پایه‌های قصه‌گویی.................................................................................. 107

·               مقدمات قصه‌گویی........................................................................................ 108

·               معیارهای انتخاب قصه................................................................................... 109

* نقد و بررسی قصه.............................................................................................. 112

* مناسب بودن یک قصه......................................................................................... 115

·               ویژگی‌های قصه‌گو   117

·               شرایط قصه‌گویی    118

·               روش‌های مختلف قصه‌گویی............................................................................ 120

بخش سوم: واژه‌شناسی قصه................................................................................. 129

- فرق داستان کوتاه با رمان..................................................................................... 131

- فرق داستان با افسانه و حکایت............................................................................. 132

- عناصر قصه‌های ایرانی.......................................................................................... 132

فصل 4: شعر کودک................................................................................................ 170-139

بخش اول: تعریف نظام و شعر.................................................................................. 141

- شعر کودک......................................................................................................... 142

- سابقه شعر کودک............................................................................................... 143

* شعر معاصر کودکان و نوجوانان............................................................................... 145

- شعر آموزشی.................................................................................................... 146

- شعر ناب کودکان................................................................................................. 148

* وزن شعر کودک.................................................................................................. 150

- قافیه در شعر کودک............................................................................................. 154

- اهمیت قافیه...................................................................................................... 155

بخش دوم: ایجاد احساس و خیال در شعر کودک.......................................................... 157

- ارتباط شعر با موسیقی........................................................................................ 158

* مضامین و مفاهیم شعر کودک............................................................................... 159

• مضامین وصفی......................................................................................... 161
• مضامین تمثیلی........................................................................................ 161
• مضامین اخلاقی و تربیتی............................................................................ 163
• مضامین حماسی...................................................................................... 164

بخش سوم: ملاک‌های ارزشیابی شعر...................................................................... 165

- فایده‌های شعر کودکان......................................................................................... 166

- ایجاد علاقه کودکان به شعر................................................................................... 167

- نحوه صحیح خواندن شعر برای کودکان..................................................................... 169

- صنایع بدیعی در شعر کودک................................................................................... 170

- تمرین............................................................................................................... 171

فصل 5: نمایش خلاق............................................................................................. 171

بخش اول: تعریف نمایش خلاق................................................................................ 173

- ارتباط نمایش خلاق با نمایش در اماتیک.................................................................. 176

- ارزش‌های بازی در اماتیک..................................................................................... 177

بخش دوم: آماده‌سازی کودکان برای نمایش خلاق........................................................ 179

- اجرای نمایش خلاق............................................................................................. 181

بخش سوم: کاربردهای آموزشی نمایش خلاق........................................................... 185

سخن پایانی........................................................................................................ 188

تمرین.................................................................................................................. 192

فصل 6: داستان و داستان‌نویسی............................................................................. 209-193

- درآمد................................................................................................................ 194

- چگونه داستان بنویسیم؟...................................................................................... 194

- مراحل و عناصر داستان......................................................................................... 195

• موضوع..................................................................................................... 195
• پیام......................................................................................................... 197
• طرح داستان............................................................................................. 197
• پرداخت در داستان..................................................................................... 200

* شخصیت‌پردازی.................................................................................................. 201

• زاویه دید................................................................................................... 205
• زمینه....................................................................................................... 207
• فضا و جو.................................................................................................. 207
• اسم داستان............................................................................................. 207
• سیر داستان............................................................................................. 208

نام‌نامه................................................................................................................ 211

فهرست منابع....................................................................................................... 215