مسأله و معضل اصلی ایران در سال های آغازین سده ی نوزدهم میلادی، جنگ های ایران و روس است. با مطالعه نسبتاً دقیق وضعیت قشون ایران در آغاز این قرن، گرفتاری و دشواری های نیروهای نظامی روش می شود.

کتاب ساختار قشون ایران در جنگ های ایران و روس می کوشد تا در دو بخش چهره ای از سپاهیان ایران را تا آنجا که بتواند نمایان سازد و پس از نگاهی اجمالی به وضعیت ارتش در ایران از گذشته های دور، به آغاز سده های کنونی با دیده ی ژرف بنگرد.

در بخش نخست، به ارتش ایران از دوران باستان تا زندیان نگاهی گذرا می افکند و در آغاز چهره ای از ارتش ایران پیش از اسلام را می نمایاند؛ سپس به ارتش ایران از ورود اسلام تا دوران صفویان می پردازد و سپس بعد از آن به بررسی سپایهان از زمان صفویان تا زندیان می نشیند.

بخش دوم کتاب، سپاهیان سنتی ایران و پیدایش ارتش های نوین را در برمی گیرد. در این بخش، پیدایش ارتش های مدرن اروپایی به بررسی گذاشته می شود و سپس از وضعیت سپاهیان ایران از آغاز قاجار سخن به میان می آید و سرانجام یکی از تلخ ترین روزگاران تاریخ ایران یعنی در دوره جنگ های ایران و روس، و آنگاه بازسازی ارتش ایران پیش کشیده می شود.  

پیشگفتار/ 7

بخش نخست: ارتش ایران از دوران باستان تا زندیان/ 9

گفتار یکم: نگاهی گذرا به وضعیت ارتش در ایران باستان/ 10

گفتار دوم: ارتش ایران از ورود اسلام تا آغاز صفویان/ 17

گفتار سوم: سپاهیان از زمان صفویان تا زندیان/ 24

بخش دوم: سپاهیان سنتی و پیدایش ارتش های نوین/ 37

گفتار یکم: پیدایش ارتش های مدرن اروپایی/ 38

گفتار دوم: وضعیت سپاهیان ایران در آغاز قاجار/ 44

گفتار سوم: جنگ های ایران و روس بازسازی ارتش ایران/ 75