در سال های پایانی قرن نخست هجری گروهی از اشعریان یمنی تبار ساکن در کوفه شبانه سکونتگاه خویش را ترک کرده و با سرعت و از راه های فرعی به سمت کوهستان های غرب ایران راندند، و آنگاه ه از حدود مرزبانی ولایت عراق دور گشته و در میان دره های کوهستان های سر به فلک کشیده غرب ایران خود را در امان بافتند، درباره مقصد خود به شور و اندیشه نشستند. لیکن ظاهراً تقدیر که حوادث و وقایع آن در کتاب تاریخ قم به تفصیل آمده است. آنها را در دشت قم پایبند نمود.

استقرار این گروه و پیوستن گروه های دیگر از کوفیان اشعری و مِزحَجِی مهاجر به قم، سرآغاز تاریخ قم گردید. ویژگی های این شهر از دیر باز مورد توجه مورخین و جغرافیدانان قرار داشته است.

آنچه در این کتاب گردآوری شده، مجموعه ای است از دیدنی ها و شنیدنی های مورخین و جغرافی دانان و جهانگردان درباره ی قم در دوران کهن و معاصر که از دو دهه قبل گردآوری شده است. 

سخن نخست/ 5

پیشگفتار/ 9

تاریخ قم/ 14

شاهنامه/ 30

تاریخ بیهقی/ 32

تاریخ الوزراء/ 39

جهان نامه 45

تاریخ گزیده/ 50

جهانگشای خاقان/ 66

هفت اقلیم/ 70

تاریخ بیداری ایرانیان/ 94

منتهی الامال/ 143

اختران تابناک یا کشف الکواکب/ 158

گنجینه دانشمندان/ 171

رجال قم/ 222

لغت نامه/ 228

دائره المعارف افغانستان/ 241

نشریه وحید/ 269

مدارس قم در دوره صفویه/ 316

فرهنگ جغرافیای ایران استان مرکزی/ 337

از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان/ 348

تیموری/ 353

قم در سفرنامه های جهانگردان/ 360

فارسی قمی/ 451