جایگاه و نقش زنان با توجه به محدودیتهای مختلفی که ایشان با آن دست به گریباناند، موضوعی قابل تحقیق در تمام جوامع و برهههای تاریخی است. شناسایی و تحلیل حقوق زنان در یکی دو سدهی اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده است. زیرا بر اثر تحولات فکری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، زنان در پی نقش موثرتر و آشکارتری در جامعه بوده و به این منظور حقوق سیاسی و اجتماعی متعددی را مطالبه کردهاند. این مطالبات و تلاشها به خصوص از نیمهی دوم قرن نوزدهم به بعد با شکل گیری میثاقها، کنوانسیونها، تشکیل کنفرانسها و تنظیم اسناد بین المللی حقوق زنان در عرصههای مختلف، نظمی حقوقی یافت. در نامههای بین المللی مصوب 1904، 1921 و 1933، اعلامیهی جهانی حقوق بشر مصوب 1948، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب 1966، کنفرانسهای جهانی در سال 1975 در مکزیکو، سال 1980 در کپنهاگ، سال 1985 در نایروبی و بالاخره سال 1995 در پکن به صورت غیر مستقیم و کلی و یا به صورت خاص به حقوق زنان اشاره شده و در آنها برای شناسایی و تضمین حقوق سیاسی- اجتماعی زنان تلاش شده است. با وجود این توفیقها، حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در هر کشور متناسب با نوع نظام سیاسی- اجتماعی، فرهنگ و ارزشها و آداب و رسوم اجتماعی آن کشور محقق شده است.
در کشور ایران، حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در جریان نهضت مشروطه و پس از آن مورد توجه قرار گرفته و در دوران پهلوی اول و دوم در سطح گستردهای وارد مباحث سیاسی، حقوقی و اجتماعی گردیده است. آنچه در فاصلهی بین دو انقلاب (انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی) دربارهی حقوق زن ایرانی اتفاق افتاد، خالی از مناقشه نبود. وجود فرهنگ و ارزشهای اسلامی، ملی و بومی از سویی و طرح دیدگاههای فمینیسمی طرفدار تساوی حقوق زن و مرد و رهایی زنان از سوی دیگر، عرصهای برای بروز دیدگاههای مختلف و متعارض فراهم کرد. وقوع انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، نگاهی دوباره به حقوق زنان و طرد برخی از دیدگاهها و روندهای گذشته را میطلبید. این بار حقوق زنان در چارچوب ارزشهای دینی و انقلابی طرح شد و متون قانونی به ویژه قانون اساسی در همین چارچوب، حقوقی برای زنان شناسایی و تضمین نمود.
با توجه به مطالب فوق، کتاب حاضر با اندیشهی بررسی نسبتاً جامعی درباره نوع دیدگاه حاکم بر قانونگذاری حقوق زنان، حضور سیاسی- اجتماعی آنان در دورهی مشروطه، پهلوی و بعد از انقلاب اسلامی، و حضور عملی زنان در عرصه سیاست و اجتماع و بهره مندی آنان از حقوق سیاسی- اجتماعی شکل گرفته است. در حقیقت سوال اصلی این است که دیدگاه نظام مشروطه، رژیم پهلوی و جمهوری اسلامی به زنان و حقوق سیاسی- اجتماعی آنان چه بوده است؟ نقاط اشتراک و افتراق دیدگاهها و عملکردهای دوران مشروطه، نظام پهلوی و نظام جمهوری اسلامی در مقایسه با یکدیگر چیست؟
موضوع صفحه
پیشگفتار...................................................................................................................................... 13
مقدمه............................................................................................................................................ 15
فصل اول: اساس حقوق اجتماعی - سیاسی زنان
رويكردهای اصلی مسلمانان به حقوق سیاسی- اجتماعی زنان..................................................... 17
سنتگرايي................................................................................................................................. 17
دینگرایی................................................................................................................................... 18
نوگرايي....................................................................................................................................... 19
اساس تحليلها و داوريهاي نوگرايي............................................................................................ 19
عقلانيت انتقادي......................................................................................................................... 19
شانيت تاريخي........................................................................................................................... 20
ارزش گرايي در مقابل قانون گرايي............................................................................................ 21
گريز از شكلهاي آييني" فرماليزم"........................................................................................... 21
اسلام و مساله حقوق زنان.............................................................................................................. 22
تقابلگرایی................................................................................................................................. 23
تساويگرایی در حقوق زنان....................................................................................................... 24
تعاملگرایی در حقوق زنان........................................................................................................ 24
آزادي عقيده و بيان زنان در قرآن................................................................................................. 25
حقوق سياسي زنان........................................................................................................................ 25
فصل دوم: حقوق اجتماعی - سیاسی زنان در دوران مشروطیت
حقوق سياسي- اجتماعي زنان در دوران مشروطيت..................................................................... 27
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره اول مجلس ملی............................................................... 29
ماده قانونی حق انتخاب نمودن................................................................................................. 32
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دورة دوم مجلس ملی.............................................................. 33
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره سوم مجلس ملی............................................................. 37
تاسیس دارالمعلمین و دارالمعلمات............................................................................................ 38
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره چهارم مجلس ملی.......................................................... 41
فصل سوم: حقوق اجتماعی - سیاسی زنان در دوره پهلوی اول
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره پنجم مجلس ملی (پهلوی اول)...................................... 51
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره ششم مجلس ملی............................................................ 52
ماده قانونی عدم فروش تریاک به زنان...................................................................................... 55
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره نهم مجلس ملی.............................................................. 55
لایحه تاسیس دانش سرای عالی دخترانه.................................................................................. 56
لايحه قرارداد بينالمللى جلوگيرى از معامله و اغواء نسوان كبيره............................................ 59
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره دهم مجلس ملی.............................................................. 60
ماده واحده تجدید نظر در پروگرام مدارس دخترانه.................................................................. 60
بررسی حقوق سیاسی-اجتماعی زنان در دوره پهلوی اول............................................................. 62
فصل چهارم: حقوق اجتماعی - سیاسی زنان در دوره پهلوی دوم
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره سیزدهم مجلس ملی (پهلوی دوم).................................. 67
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره چهاردهم مجلس ملی...................................................... 68
ماده قانونی شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان.......................................................... 69
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره پانزدهم مجلس ملی........................................................ 70
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره شانزدهم مجلس ملی...................................................... 71
ماده قانونی استخدام زنان.......................................................................................................... 72
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره هفدهم مجلس ملی......................................................... 72
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره بیست و یکم مجلس ملی................................................ 73
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره بیست و دوم مجلس ملی................................................ 80
ماده قانونی کار........................................................................................................................... 89
ماده قانونی صدور گذرنامه......................................................................................................... 89
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره بیست و سوم مجلس ملی............................................... 90
اصلاح قانون خدمات اجتماعی زنان........................................................................................... 90
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره بیست و چهارم مجلس ملی............................................ 91
بررسی حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره پهلوی دوم........................................................... 97
عدم آزادیهای سیاسی- اجتماعی زنان در دوره پهلوی دوم.................................................. 100
حضور زنان در مناصب مديريت سياسي جامعه در دوران پهلوی........................................... 104
نيابت سلطنت..................................................................................................................... 104
وزارت................................................................................................................................... 105
نمايندگي مجلس................................................................................................................ 105
قانون شرکت بانوان در انتخابات- مصوب 10/2/1343............................................................. 106
حق رای زنان در سالهای 1339- 1343................................................................................. 107
دفاع محمد باقر مجتهدی کمرهای از حق رای زنان (1331-1342)........................................ 108
انقلاب سفید و حقوق اقتصادی زنان........................................................................................... 109
فصل پنجم: حقوق اجتماعی - سیاسی زنان در عصر انقلاب اسلامی
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره اول مجلس شورای اسلامی (انقلاب اسلامی)................ 111
لایحه خدمت زیر پرچم و خدمت خارج از مرکز زنان............................................................ 111
ماده قانونی استخدام زنان در ارتش......................................................................................... 120
ماده قانونی رعایت حجاب اسلامی در ادارات........................................................................... 126
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان دوره سوم مجلس شورای اسلامی............................................... 129
طرح معافیت زنان متاهل پزشک و پیراپزشک از خدمت خارج از مرکز................................. 130
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره چهارم مجلس شورای اسلامی....................................... 133
لايحة تأمين زنان و كودكان بىسرپرست............................................................................... 133
ماده قانونی طلاق زنان............................................................................................................ 148
تبصره بند 2 لایحه تأمین زنان و کودکان بی سرپرست........................................................ 151
طرح تخصیص سهمیه زنان در پذیرش دستیاری پزشکی...................................................... 154
تبصره 2 لایحه استخدام و بازنشستگی زنان شاغل در ارتش................................................. 157
طرح کمیسیون امور زنان و خانواده......................................................................................... 158
طرح تخصیص سهمیه زنان در پذیرش دستیاری رشتههای تخصصی پزشکی...................... 171
اصلاح تبصره 5 قانون شرایط انتخاب قضات دادگستری......................................................... 173
طرح قانون تأمین اجتماعی در مورد زنان بیمه شده (همسران متوفی)................................. 188
لایحه حمايت و ترويج تغذيه با شير مادر............................................................................... 203
ماده قانونی بازنشستگی زنان کارگر........................................................................................ 221
طرح كمك هزينه عائله مندى زنان شاغل و بازنشسته.......................................................... 225
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی........................................ 226
الحاق تبصره به ماده قانونی تأمین اجتماعی (بازنشستگی زنان کارمند)............................... 227
ماده قانونی بازنشستگی زنان در مشاغل سخت و زیانآور..................................................... 232
ماده قانونی برخورداری زنان سرپرست خانوار از تسهيلات صندوق........................................ 237
تشکیل کمیسیون زنان، خانواده و جوانان............................................................................... 238
اصلاح قانون معافیت فرزندان ایثارگر (اضافه کردن نام خواهر به قانون معافیت).................. 240
ماده قانونی استخدام زنان در نیروی انتظامی......................................................................... 241
فعالیت مرکز امور مشارکت زنان............................................................................................. 247
لایحه آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب (شهادت زنان)........................................... 248
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره ششم مجلس شورای اسلامی........................................ 249
اعزام دانشجویان دختر به خارج از کشور................................................................................. 249
حذف تبصره (1) ماده (3) قانون اعزام دانشجو به خارج از كشور (اذن پدر یا ولی قانونی برای اعزام دختران مجرد برای ادامه تحصیل) 257
اعاده قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور از شورای نگهبان................................................. 263
اصلاح قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت (زنان)................................................... 268
اصلاح مقررات مربوط به طلاق................................................................................................. 269
ماده قانونی مخارج زندگی زوجه پس از فوت همسر............................................................... 271
لايحه موافقتنامه همكارى در زمينه فعاليت زنان و خانواده بين جمهورى اسلامى ايران و جمهورى تونس 274
لايحه الحاق جمهورى اسلامى ايران به كنوانسيون محو كليه اشكال تبعيض عليه زنان....... 275
ماده قانونی سهم الارث زن از زمین........................................................................................ 294
تصويب مجدد لايحه الحاق جمهورى اسلامى ايران به كنوانسيون محو كليه اشكال تبعيض عليه زنان و ارجاع آن به مجمع محترم تشخيص مصلحت نظام................................................................................................................................................ 298
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی......................................... 314
طرح سقط درمانی................................................................................................................... 314
پرداخت مهریه به قیمت روز................................................................................................... 344
طرح حمايت از حقوق و مسؤوليتهاى زنان در عرصههاى داخلى و بينالمللى..................... 348
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در دوره هشتم مجلس شورای اسلامی....................................... 353
لايحه حمايت خانواده............................................................................................................. 353
فصل ششم: حقوق اجتماعی - سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران
حقوق سیاسی- اجتماعی زنان در جمهوری اسلامی ایران.......................................................... 373
نگرش قانون اساسی جمهوری اسلامی به حقوق زن................................................................... 373
اصل بیست و یکم قانون اساسی پیرامون حقوق زن................................................................... 374
فعالیتهای سیاسی- اجتماعی زنان در دوران انقلاب اسلامی.................................................... 375
انتخاب کنندگی زنان.............................................................................................................. 376
حق رای زنان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران........................................................... 377
انتخاب پذیری زنان................................................................................................................. 377
انتخاب پذیری زنان در ریاست جمهوری................................................................................ 378
اصل 1/88 (اصل یکصد و پانزدهم)........................................................................................ 378
انتخاب پذیری زنان در نمایندگی مجلس شورای اسلامی...................................................... 380
شرایط انتخاب شوندگان......................................................................................................... 380
افراد محروم از داوطلبی نمایندگی........................................................................................... 381
مشارکت زنان در قوه مجریه................................................................................................... 381
مجمع تشخيص مصلحت نظام................................................................................................ 383
شوراي نگهبان......................................................................................................................... 384
مجلس خبرگان....................................................................................................................... 384
فصل هفتم: نگاه آخر به مسأله حقوق اجتماعی - سیاسی زنان
بیان نتایج تحقیقات.................................................................................................................... 386
سخن آخر.................................................................................................................................... 389
پاسخ به چند سوال کلیدی......................................................................................................... 393
سوال اول: آیا مصوبات مجلس مشروطه ریشه در نظام تفکر سنتی داشته است؟.................. 393
سوال دوم: آیا مصوبات دوره پهلوی از مدرنیسم و فمینیسم پیروی کرده است؟.................... 394
سوال سوم: آیا مصوبات دوره جمهوری اسلامی بازگشت به معیارهای اسلامی، سنت و نوگرائی داشته است؟ 396
پیوست...................................................................................................................................... 397
تعریف مفهومی واژهها و اصطلاحات......................................................................................... 397
منابع مورد استفاده................................................................................................................. 399
دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
علوم انسانی |
حقوق
|