هر گونه دخالت در روند طبیعی تولید مثل و هدایت آن به سوی اهداف مشخص و از پیش تعیین شده در راستای اصلاح نژاد، مدیریت، نگهداری، تغذیه و بهداشت را فناوری زیستی یا تکنیک تولید مثلی می نامند. واژه زیستفناوری (بیوتکنولوژی) نخستین بار در سال ۱۹۱۹ از سوی کارل ارکی به مفهوم کاربرد دانش های پزشکی و زیستی و اثر مقابل آن در فناوریهای ساخت بشر به کار برده شد. به طور کلی هر گونه کنش هوشمندانه بشر در آفرینش، بهبود و عرضه فراوردههای گوناگون با استفاده از جانداران، به ویژه از طریق دستکاری آنها در سطح مولکولی در حیطه این مهمترین، پاکترین و اقتصادیترین فناوری سده حاضر، زیستفناوری، قرار میگیرد. نام این دانش از این رو در ایران با نام "بیوتکنولوژی" شناخته میشود که این نامگذاری در تقریباً تمام کشورهای جهان با همین نام شناخته میشود. زیست فناوری از جمله واژههای پر سرو صدای سالهای اخیر است.این واژه را درست یا نادرست به مفهوم همه چیز برای مردم به کار میبرند. بیوتکنولوژی را در یک تعریف کلی به کارگیری اندامگان یا ارگانیسم یا فرایندهای زیستی در صنایع تولیدی یا خدماتی دانستهاند. تعریف ساده این پدیده نوین عبارت است از دانشی که کاربرد یکپارچه زیستشیمی، میکروبشناسی و فناوریهای تولید را در سامانههای زیستی به دلیل استفادهای که در سرشت بین رشتهای علوم دارند مطالعه میکنند. در تعریف دیگر بیوتکنولوژی را چنین تشریح کردهاند: فنونی که از موجودات زنده برای ساخت یا تغییر محصولات، ارتقا کیفی گیاهان یا حیوانات و تغییر صفات میکروارگانیسمها برای کاربردهای ویژه استفاده میکند. بیوتکنولوژی به لحاظ ویژگیهای ذاتی خود دانشی بین رشتهای است. کاربرد این گونه دانشها در مواردی است که ترکیب ایدههای حاصل در طی همکاری چند رشته به تبلور قلمرویی با نظام جدید میانجامد و زمینهها و روششناسی خاص خود را دارد و در نهایت حاصل برهمکنش بخشهای گوناگون زیستشناسی و مهندسی است. زیستفناوری در اصل هستهای مرکزی و دارای دو جزء است: یک جزء آن در پی دستیابی به بهترین کاتالیزور برای یک فرایند یا عملکرد ویژهاست و جزء دیگر سامانه یا واکنشگری است که کاتالیزورها در آن عمل میکنند. تلقیح مصنوعی در روسیه در سال 1900 توسط ایوانوف و در ایران در سال 1314 اتفاق افتاد که یکی از رایج ترین فنون بیوتکنولوژی و پایه اصلاح نژاد و هر گونه فناوری زیستی در تولید مثل دام به شمار می رود. بعد تلقیح مصنوعی، انتقال جنین مطرح شد. فناوری هایی هم چون جدا سازی اسپرم های y,x، لقاح آزمایشگاهی یا IVF، انتقال ژن، کلونینگ، انجماد جنین و تعیین جنسیت جنین بر پایه ی تلقیح مصنوعی و انتقال جنین استوار است.
فهرست مطالب
پیشگفتار .................................................................................................................................... 11
مقدمه .......................................................................................................................................... 13
فصل اول: فحلی و تلقیح مصنوعی
1-1- فحلی.................................................................................................................................. 15
1-2- علایم فحلی........................................................................................................................ 16
1-3-تلقیح مصنوعی..................................................................................................................... 17
1-3-1-مزایا و معایب تلقیح مصنوعی................................................................................................ 17
1-3-2-تلقیح مصنوعی و اهمیت آن در پیشرفت ژنتیکی........................................................................ 18
1-3-3-مراحل تلقیح مصنوعی......................................................................................................... 19
1-3-4-ارزیابی اسپرم................................................................................................................... 19
1-3-4-1- روش ماکروسکوپی........................................................................................................ 20
1-3-4-2- روش میکروسکوپی....................................................................................................... 21
1-3-5- عمل آوری اسپرم........................................................................................................... 24
1-3-6- رقیق کننده های اسپرم.................................................................................................. 24
1-3-7- خنک کننده منی........................................................................................................... 25
1-3-8- افزودن گلیسرول به اسپرم............................................................................................. 26
1-3-9- انجماد اسپرم.................................................................................................................. 26
1-3-10- بسته بندی اسپرم منجمد................................................................................................. 28
1-3-11- ذوب کردن اسپرم........................................................................................................ 29
1-3-12- مراحل تلقیح مصنوعی................................................................................................... 30
1-4- تلقیح مصنوعی در طیور...................................................................................................... 36
1-4-1- روش اسپرم گیری از خروس.......................................................................................... 37
1-4-2- ذخیره و نگهداری اسپرم................................................................................................ 38
1-4-3- اثر انجماد بر کیفیت و قابلیت بارورسازی اسپرم طیور............................................................. 39
1-4-4- مراحل تلقیح مصنوعی در طیور........................................................................................ 40
فصل دوم: همزمان سازی فحلی و دوقلوزایی
2-1-همزمان سازی فحلی......................................................................................................... 43
2-2-مزایای همزمان سازی فحلی................................................................................................ 43
2-3-همزمان سازی فحلی در تلیسه ها و گاوهای شیری.................................................................... 44
2-4-هورمون های مورد استفاده در همزمان سازی فحلی.................................................................. 46
2-5-همزمان سازی فحلی با سیدر (در نشخوارکنندگان کوچک)........................................................... 48
2-6- اسفنج (داخل واژنی) آغشته به پروژسترون........................................................................ 48
2-7-روش های ترکیبی برای ایجاد همزمان سازی فحلی................................................................... 50
2-8- دوقلوزایی.................................................................................................................... 54
2-9- عوارض دوقلوزایی در گاوهای شیری.................................................................................. 55
2-10- فری مارتینیسم................................................................................................................ 55
2-11- شیوههای مختلف تولیدمثلی........................................................................................... 56
فصل سوم: مشکلات ناباروری در گاوهای شیری
3-1- جفت ماندگی و عوامل موثر بر آن...................................................................................... 59
3-2- متریت و و عوامل موثر بر آن.............................................................................................. 60
3-3- کیستهای تخمدانی و عوامل موثر بر آن........................................................................... 61
3-4- مرگ جنینی....................................................................................................................... 62
3-5- آبورت.................................................................................................................................. 63
3-5-1- عاملین آلودگی های عفونی........................................................................................... 63
3-5-1-1- عفونت باکتریایی....................................................................................................... 63
3-5-1-2- عفونت ویروسی......................................................................................................... 65
3-5-1-3- پروتوزوآ..................................................................................................................... 65
3-5-2- آلودگی های غیر عفونی................................................................................................. 66
فصل چهارم: تشخیص و سنجش آبستنی
4-1-تشخیص آبستنی.................................................................................................................. 67
4-2- ساختارهای تولید مثلی...................................................................................................... 69
4-2-1- پرده های جنینی........................................................................................................... 69
4-2-2- جفت.............................................................................................................................. 70
4-2-3- اندامهای تولید مثلی...................................................................................................... 71
4-3- روش های تشخیص آبستنی در گاوهای شیری.................................................................. 72
4-3-1- روش بازرسی رکتال....................................................................................................... 73
4-3-1-1- یافته لمس در مراحل مختلف آبستنی..................................................................... 73
4-3-2- روش هورمونی................................................................................................................ 79
4-3-2-1-تست پروژسترون خون............................................................................................... 80
4-3-2-2- سولفات استروژن....................................................................................................... 81
4-3-2-3- EPF یا Early Pregnancy Factor................................................................. 82
4-3-3- سونوگرافی...................................................................................................................... 82
4-4- حجیم شدن غدد پستان.................................................................................................... 84
4-5- حرکت مشکی شکم............................................................................................................ 84
فصل پنجم: روشهای تعیین جنسیت در حیوانات
5-1-روش های کنترل جنسیت................................................................................................... 86
5-2- روش های مولکولی تعیین جنسیت................................................................................... 89
5-3- تعیین جنسیت گوساله پیش از تولد................................................................................ 91
5-4- اسپرم های تعیین جنسیت شده......................................................................................... 93
5-5- تعیین جنسیت در طیور..................................................................................................... 94
5-6- تغییر جنسیت در مرغها.................................................................................................... 96
5-7-دگرگونی جنسی.................................................................................................................. 97
5-8- اسپایکینگ و اینتر اسپایکینگ......................................................................................... 97
فصل ششم: کنترل تولید مثل در حیوانات مزرعه ای
6-1- کنترل تولید مثل در گاو شیری......................................................................................... 99
6-1-1- اخته کردن به روش ایمنی............................................................................................. 101
6-1-2- سوپر اولاسیون بوسیله ایمونیزاسیون دامها علیه اینهبین............................................. 102
6-1-3- دستکاری ایمنولوژیکی رشد و ترکیبات لاشه................................................................ 102
6-2- برنامه ریزی تولید مثل با ملاتونین در نشخوارکنندگان کوچک........................................ 103
6-2-1- مکانیسم فتوپریود.......................................................................................................... 103
6-2-2-ملاتونین کاشتنی............................................................................................................. 104
6-2-3- مزایای استفاده از ملاتونین............................................................................................. 105
فصل هفتم: لقاح آزمایشگاهی
7-1- انتقال رویان........................................................................................................................ 108
7-1-1- کاربرد انتقال رویان........................................................................................................ 108
7-1-2- انتخاب و آماده کردن حیوان ماده دهنده...................................................................... 108
7-1-3- سوپراولاسیون................................................................................................................ 109
7-1-4- روش جمع آوری رویان.................................................................................................. 110
7-1-5- مشخصات رویان............................................................................................................ 112
7-1-6- نگهداری و ارزیابی رویان ها........................................................................................... 115
7-1-7- یخ زدن و یخ گشایی رویان ها...................................................................................... 116
7-1-8- ارزیابی و زنده ماندن رویان........................................................................................... 117
7-1-9- تعیین جنسیت رویان.................................................................................................... 117
7-1-10- انجماد و ذخیره سازی رویان....................................................................................... 117
7-1-11- مراحل انتقال رویان به رحم حیوان گیرنده................................................................ 118
7-1-12- پیشرفت های تکنولوژی رویان.................................................................................... 118
7-1-13- مقایسه رویان های طبیعی با رویان های آزمایشگاهی............................................... 119
فصل هشتم: شبیه سازی
8-1- تاریخچه شبیه سازی.......................................................................................................... 122
8-2- انواع روش های شبیه سازی............................................................................................... 123
8-3- شبیه سازی با روش انتقال هسته....................................................................................... 124
8-4- اهمیت و کاربرد شبیه سازی.............................................................................................. 125
8-5- اهداف و فواید شبیه سازی................................................................................................. 126
8-6- تحقیقات شبیه سازی در ایران............................................................................................ 127
8-7- محدودیت های شبیه سازی............................................................................................... 129
8-8- سن کلون............................................................................................................................ 129
8-9- معایب شبیه سازی............................................................................................................. 130
فصل نهم: سلولهای بنیادی
9-1- تعریف سلولهای بنیادی...................................................................................................... 131
9-2- تاریخچه سلولهای بنیادی.................................................................................................. 133
9-3- طبقه بندی سلولهای بنیادی براساس منشاء..................................................................... 133
9-4- کاربرد سلولهای بنیادی در بازسازی سلولها....................................................................... 136
9-5- موفقیت های سلولهای بنیادی............................................................................................ 136
9-6- تکثیر سلولهای بنیادی در آزمایشگاه.................................................................................. 137
9-7- کاربرد سلولهای بنیادی در تولید اندام کامل..................................................................... 137
9-8- انواع سلولهای بنیادی......................................................................................................... 138
9-9- نقش سلولهای بنیادی در حفظ گونه های در خطر انقراض............................................... 139
9-10- کاربرد سلولهای بنیادی در اصلاح نژاد............................................................................. 139
9-11- کاربرد مورد انتظار سلولهای بنیادی در علوم پزشکی..................................................... 140
فصل دهم: انتقال ژن
10-1- انتقال ژن......................................................................................................................... 141
10-2- تکنیک های مختلف ایجاد حیوانات ترانس ژنیک........................................................... 143
10-3- کاربردهای حیوانات ترانس ژنیک.................................................................................... 145
فصل یازدهم: انتقال جنین
11-1- انتقال جنین..................................................................................................................... 148
11-1-1- آماده سازی دام دهنده................................................................................................ 149
11-1-2- دام گیرنده جنین........................................................................................................ 150
11-1-3- تلقیح در زمان مناسب................................................................................................. 150
11-1-4- جمع آوری جنین ها.................................................................................................... 151
11-1-5- نگهداری جنین ها....................................................................................................... 152
11-1-6- روش انتقال جنین ...................................................................................................... 152
11-2-1- انجماد جنین............................................................................................................... 153
11-3-1- روش انجماد و ذوب کنترل شده................................................................................. 155
11-3-2- روش انجماد و ذوب سریع........................................................................................... 155
11-3-3- روش ویتریفیکاسیون.................................................................................................. 156
فصل دوازدهم: کاربرد فناوری نانو و هسته ای در علوم دامی
12-1- نانوتکنولوژی.................................................................................................................... 159
12-2- کاربردهای نانوتکنولوژی.................................................................................................. 160
12-3- فن آوری نانو در علوم دامی............................................................................................. 160
12-4- سیستم های سنتیتیک آزاد کننده مواد دارویی.............................................................. 161
12-5- سیستم های حمل هوشمند دارو..................................................................................... 161
12-6- تشخیص بیماری قبل از بروز علایم شدید....................................................................... 162
12-7- مضرات نانوتکنولوژی........................................................................................................ 163
12-8- کاربرد و نقش فن آوری هسته ای در علوم دامی............................................................. 163
12-9- پیشگیری، کنترل و تشخیص بیماری های دامی و فن آوری هسته ای........................... 164
12-10- تولید دام و دانش هسته ای........................................................................................... 165
12-11- بهداشت و ایمنی محصولات دامی و خوراک آنها و دانش هسته ای............................. 166
Refrences................................................................................................................................ 167
دسته بندی موضوعی | موضوع فرعی |
كشاورزي و منابع طبیعی |
علوم دامی
|