مراسم نقد و بررسی كتاب «توسعه اقتصادي و برنامهريزي» نوشته دکتر بهنام ملكي توسط سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي و كانون دانش‌آموختگان اقتصاد در سراي اهل قلم با حضور جمعي از اقتصاددانان و صاحب نظران اين حوزه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی ،مولف اين كتاب به عنوان اولين سخنران با بيان اينكه تبيين «توسعه اقتصادي چيست»، «علل توسعه نيافتگي و توسعه چيست» و «براي دستيابي به توسعه بايد چه استراتژي مشخصي توسط كشورها انتخاب شود»، از اهداف اصلي نوشتن اين كتاب بوده است, گفت: مهمترين نوآوري در فصل مربوط به تبيين واژه‌ها اين بود كه من به تعريف جديدي از توسعه رسيدم.
او با اشاره به اينكه توسعه اقتصادي وقتي اتفاق مي‌افتد كه در مباني علمي تصميم‌سازي بهبود ايجاد شود، ادامه داد: اين فرايند بايد به گونه‌اي باشد كه در نتيجه آن توليد در بخش‌هاي استراتژيك به شكل مدرن تغيير پيدا كند.
دکتر ملكي با تاكيد بر اينكه برنامهريزي هسته‌اي از گم شده‌هاي كشور ماست، افزود: ما چون مباني تئوريك صحيح نداشته‌ايم در اين بخش دچار خلا هستيم، در حالي كه من سعي كرده‌ام با ارائه نظريه خلق مزيت نسبي اين خلاء را بپوشانم. دکتر بهنام ملكي با تشريح چگونگي بررسي نظام‌هاي انتقادي و موضوع توسعه در اين كتاب، خاطر نشان كرد: اولين سوال هر اقتصاددان بايد اين باشد كه در يك جامعه چه نوع كالا و خدماتي بايد توليد شود. غرب معتقد است هر كالايي كه سوددهي دارد بايد آن را توليد كرد، اما در برخي كشورها مثل كره‌شمالي يا ايران ارزشهايي بر اقتصاد حاكم است.
اين اقتصاددان و استاد دانشگاه با بيان اينكه 7 محور استراتژيك در رابطه با اقتصاد ايران در كتاب خود پيشنهاد داده است، گفت: من در اين پيشنهادات از ديدگاههاي فردريك ليت استفاده و سعي كرده‌ام نظريه نهادگرايي را به عنوان يك مكتب معقول‌تر مورد توجه قرار بدهم.
او با تاكيد بر اينكه در كنار اقتصاد بازار بايد از قوانين و رفتارهاي دولتي هم در جهت دستيابي به اهداف اقتصادي استفاده كرد، گفت: يك ديدگاه در اقتصاد معتقد است بايد دره‌هاي فقر و قله‌هاي ثروت ايجاد شود تا با سرمايه‌گذاري ثروتمندان، فقرا هم نفع ببرند، اما ديدگاه ديگر عقيده سوسياليستي دارد و معتقد به توزيع يكسان منابع است.
وي در بيان ديدگاه خود در حوزه فقر و ثروت گفت: من معتقدم اگر نابرابريها بر اساس كوشش و لياقت افراد باشد عيبي ندارد. اما اگر ناشي از رانت خواري و فساد اقتصادي باشد، توسعه به همراه نخواهد داشت چون استعدادهاي زيادي را از بين خواهد برد.
ملكي با تاكيد بر اينكه عدالت به همراه توسعه مي‌تواند باعث پيشرفت جوامع شود، افزود: مهمترين عامل توليد از نظر من مديريت و منابع انسانهاست. ضمن اينكه من در كتاب خودم 30 مانع و راهكار اقتصادي مهم در ايران را بر شمرده‌ام كه مي‌تواند در راه توسعه يافتگي به ما كمك كند.
در ادامه اين نشست، رئيس سازمان انتشارات جهاددانشگاهي با اشاره بر اين كه اين سازمان از سال 1359 فعاليت خود را آغاز كرده و تا كنون حدود 3 هزار عنوان كتاب منتشر كرده است، گفت: شعب انتشاراتي سازمان در دانشگاههاي سراسر كشور پراكنده است. به طوري كه هم اكنون در 20 دانشگاه مركز انتشارات جهاددانشگاهي در حال فعاليت است.
محمد سلگي با بيان اينكه در سال گذشته 308 عنوان كتاب عمدتاً دانشگاهي و علمي توسط اين سازمان به چاپ رسيده است، افزود: كتاب توسعه اقتصادي و برنامهريزي نوشته دكتر بهنام ملكي هم پس از اينكه در شوراي علمي سازمان توسط ارزيابان مورد تاييد قرار گرفت، به چاپ رسید.
او با اشاره به اينكه سازمان انتشارات جهاددانشگاهي تا كنون كتابهاي متعددي در حوزه‌هاي تخصصي و مرجع را منتشر كرده است گفت: بخشي از فعاليت‌هاي سازمان به انتشار كتب دانشجويي با همكاري وزارت علوم و تحقيقات و فناوري تعلق دارد.
او به برگزاري 15 دوره جشنواره كتاب سال دانشجويي و 13 دوره جشنواره پايان‌نامه سال دانشجويي اشاره و خاطر نشان كرد: در پنج سال گذشته 250 هزار عنوان كتاب از سوي سازمان به كتابخانه دانشگاههاي سراسر كشور اهدا شده است.
رییس هیات مدیره كانون دانش‌آموختگان اقتصاد به عنوان سخنران بعدي اين نشست با قدرداني از نويسنده كتاب توسعه اقتصادي و برنامهريزي گفت: در حال حاضر اين حوزه شديداً با كمبود تاليف و ترجمه روبروست.
دکتر كاوه سرمست با اشاره به جستجويش در اينترنت براي آگاهي از ميزان فراگيري موضوع توسعه و توسعه اقتصادي گفت: در حالي كه 72 ميليون مورد مقاله انگليسي در ارتباط با توسعه اقتصادي پيدا كردم. اين رقم در معادل فارسي 3 ميليون مورد بود كه نشان دهنده فقر نوشتارها در اين حوزه است.
اين اقتصاددان در ادامه به ويژگيهاي كتاب مورد بحث اشاره كرد و با بيان اينكه ويژگي دايره المعارفي بودن كتاب، بسيار مثبت و چشمگير است، افزود: مفاهيم توسعه امروز در جهان به صورت يك علم در آمده و تعاريف مهم و پيچيده‌از از آن در ميان دانشمندان ارائه مي‌شود.
وي با اشاره به اينكه موضوع توسعه امروز دغدغه همه كشورهاي جهان است، ادامه داد: در كشوري مثل آمريكا يك وزارت خانه تحت عنوان توسعه اقتصادي در حال فعاليت است و اين نشان مي‌دهد كه آنها به دنبال تعميق فرآيندهاي توسعه هستند.
او ادامه داد: ديدگاههاي نويسنده كتاب جهانشمول بود و بر روي ايران متمركز نبود در حالي كه مي‌شد بر روي اقتصادي ايران و ملزومات توسعه در ايران تمركز يافت.
دکتر سرمست با تاكيد بر اينكه بحث توسعه در ايران دچار فقدان شده است، خاطر نشان كرد: در ايران كسي به توسعه فكر نمي‌كند و انگيزه‌اي هم براي آن نيست، در حالي كه اين كتاب مي‌توانست به اين معضل بپردازد و مفيدتر باشد.
ديگر اقتصاددان حاضر در اين نشست،دکتر نادر مهرگان بود كه در ابتدا به انتقاد از وضعيت نشر و نويسندگي در كشور پرداخت و با بيان اينكه نويسنده در كشورهاي توسعه يافته دغدغه فروش كتاب و معيشت ندارد، گفت: در ايران حتي دانشجويان و اساتيد دانشگاه هم كمتر كتاب مي‌خرند، اين در حالي است كه ثروتمندترين زن جهان در حال حاضر جي.كي.رولينگ نويسنده هري‌پاتر است.
عضو پژوهشگاه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس با تاكيد بر اينكه مشكلات ساختاري كتاب و نويسندگي در ايران بايد حل شود، افزود: در دنيا نويسندگان و فروشندگان كتاب از پرداخت ماليات معاف‌اند در حالي كه در ايران تنها فروشندگان ماليات نمي‌پردازند و ماليات از نويسندگان دريافت مي‌شود.
وي با اظهار تاسف از حجم زياد كتاب هاي ترجمه شده در كشور در تشريح نگرش‌هاي موجود به توسعه اقتصادي گفت: در حال حاضر برداشت اقتصادگرا و برداشت رهايي بخش در حوزه توسعه اقتصادي وجود دارد، اما نگاه دكتر ملكي در كتاب توسعه اقتصادي و برنامهريزي، نگاه رهايي بخش است.
دکتر مهرگان با بيان اينكه كتاب مورد بحث جلسه در مبحث توسعه پايدار به موضوع فرهنگ هم اشاراتي داشته است، گفت: در كتابهاي مرتبط با توسعه معمولاً نويسندگان از بيان ايده‌ها پرهيز مي‌كنند، اما دكتر ملكي در كتابش اين كار را كرده است هر چند تفكيك مشكلي انجام نداده و مي‌توان البته اين كار را در ويرايش‌هاي بعدي كتاب انجام داد.
دکتر افشين حيدريان ناييني، آخرين سخنران و منتقد جلسه بود.
او ابتدا با بيان اينكه اين كتاب تعاريف خوبي از توسعه ارائه كرده است، گفت: نويسنده به موضوع صنايع پيشتاز اشاره كرده است اما من مي‌پرسم اين صنايع پيشتاز مربوط به چه زماني هستند و آيا گذشت زمان نمي‌تواند در تعريف آنها تغييري ايجاد كند؟
این استاد دانشگاه با تاكيد بر اينكه موضوع توسعه سیاسی هم بايد در كنار توسعه اقتصادي ديده شود، افزود: متاسفانه بيشتر كتابهاي توسعه مطالب يكسان دارند، ولي سوال اين است كه طي 30 سال اخير هيچ اتفاق جديدي در دنيا نيافتاده كه منجر به تغيير اين كتابها شود؟
وي عدم اشاره به صنايع بومي را از ديگر ضعف‌هاي اين كتاب خواند و ادامه داد، نقش دولت در توسعه خيلي مهم است و دولت در واقع نماينده مردم براي اداره كشور است، بنابراين نبايد كار ديگري انجام بدهد.
او در پايان با تاكيد بر اينكه بايد به موضوع توسعه فرهنگي هم در اين كتاب اشارات بيشتري مي‌شد، افزود: بايد بررسي شود كه علل عقب افتادگي شرق از غرب چيست و چرا شرق و ايران در سالهاي دور، بسيار جلوتر از غربيان بودند و علم توليد مي‌كردند اما امروز از اين مرحله عقب افتاده‌اند.
در پايان اين نشست،دکتر بهنام ملكي به عنوان نويسنده كتاب توسعه اقتصادي و برنامهريزي به برخي سوالات مطرح شده پاسخ داد.
وي با بيان اينكه در بخشي از كتاب خود به ضد توسعه بودن برخي اشعار شعراي ايران اشاره كرده است گفت: از نظر من اشعاري كه به غنيمت شمردن حال دعوت مي‌كنند، ضد توسعه هستند در حالي كه شعرايي كه به كار و تلاش دعوت مي‌كنند، توسعه گرا هستند و سعدي از اين جمله است.
او همچنين تاكيد كرد كه اگر دولت به فساد بيافتد و رانت ايجاد كند، ضد توسعه است و بنابراين برنامهريزي هسته‌اي منهاي فساد را در كتاب خود پيشنهاد داده است.
ملكي در ادامه به لزوم برگزيدن تكنولوژي در توليدات اشاره كرد و گفت: اگر تكنولوژي حذف شود، هيچ توليدي باقي نمي‌ماند بنابراين هيچ چيز باعث نمي‌شود، چشم بر روي تكنولوژي ببنديم.
او با تاكيد بر اينكه توسعه و رشد ريشه در برخورد فرهنگ‌ها دارد، گفت: توسعه سیاسی هم بحث مجزايي دارد و البته هم مباحث توسعه اقتصادي، سياسي و فرهنگي در كنار هم بايد ديده شود، يعني نمي‌توان اجزاي توسعه را كه مثل اجزاي بدن يك انسان است از هم جدا كرد.
گفتني است كتاب «توسعه اقتصادي و برنامهريزي» نوشته بهنام ملكي توسط سازمان انتشارات جهاددانشگاهي به چاپ رسيده است.