هفتمین جلسه از سلسله نشستهای علمی و فرهنگی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی در حوزه کتاب و کتابخوانی که از هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در آبان‌ماه سال جاری آغاز شده است، با عنوان «اقتصاد نشر؛ بررسی وضعیت کنونی، مشکلات و راهکارها» روز یکشنبه 14 اسفند برگزار گردید.

در اين نشست كه با حضور دكتر محمدرضا حاتمي، استاد دانشگاه و رييس انجمن فرهنگي ناشران دانشگاهي، محسن رضايي، کارشناس ارشد مدير اجرايي و مشاور برنامه‌ريزي فرهنگي و دكتر بهنام ملكي، نويسنده و استاد دانشگاه، برگزار شد كارشناسان و صاحب‌نظران حاضر ديدگاه‌هاي خود را درباره‌ي مسائل مؤثر در اقتصاد كشور، اقتصاد نشر، شمارگان كنوني كتاب‌ها و افت سرمايه‌ي ناشران مطرح كردند.

در ابتداي اين نشست، دكتر بهنام ملكي با اشاره به چارچوب‌هايي كه بايد در زمينه‌ي اقتصاد نشر مطرح شود، گفت: براي صحبت در زمينه‌ي اقتصاد نشر، نخست بايد چارچوب‌هاي تئوريك را مطرح كرد و بعد به بحث وارد شد. هر اقتصادي بايد استراتژي داشته باشد و مهم‌ترين استراتژي نشر، در بخش توليد است. جامعه‌اي كه توليد فكر ندارد، سياست‌گذاري‌هاي درستي نخواهد داشت و اينجاست كه به خودمان صدمه مي‌زنيم. نخستين مرحله، توليد فكر است كه اقتصاد نشر در همين حوزه قرار مي‌گيرد. اميداواريم جامعه‌ي ما كه يك جامعه‌ي اسلامي است به فكر و علم توجه كند.

وي با انتقاد از اين‌كه تعداد كتاب‌هايي كه در زمينه‌ي اقتصاد نشر در كشور نوشته شده، اندك است، بيان كرد: مشكلات نشر ما به دو بخش داخلي و بين‌المللي تقسيم مي‌شود. اكنون كه 33 سال از انقلاب اسلامي گذشته است، به‌عنوان مثال، چند كتاب در حوزه‌ي اقتصاد اسلامي توليد شده است؟ مهم‌ترين مشكل اقتصاد نشر، مشكل فرهنگ‌سازي است و كارهايي كه توليد فكر نيست و توليد فكر در آن صورت نمي‌گيرد. كتاب با توجه به مفيد بودن، ارزان‌ترين كالاست و فاجعه است كه در جامعه‌ي ما، پير و جوان از كتاب فاصله گرفته‌اند.

اين پژوهشگر ادامه داد: مشكل اقتصاد نشر در كشور ما مشكل توليد، توزيع و مصرف است. يكي ديگر از مشكلات ما، مشكل زبان است. مخاطبان زبان فارسي زياد نيستند و بهترين راه صدور انقلاب اين است كه روي زبان سرمايه‌گذاري داشته باشيم.

ملكي با بيان اين‌كه اهميت دادن به كتاب بايد در سطح خانواده‌ها آموزش داده شود، افزود: متأسفانه ما در خانواده‌ها آموزش نمي‌دهيم كه با كتاب قهر نكنند. برخي رسانه‌هاي جمعي مكتوب و غيرمكتوب براي كتاب اهميت قائل مي‌شوند. كتاب‌هاي مفيد بايد از كتاب‌هاي غيرمفيد جدا شوند و رسانه‌ها بايد كتاب‌ها را رايگان در اختيار افكار عمومي قرار دهند.

دكتر محمدرضا حاتمي، استاد دانشگاه و رييس انجمن فرهنگي ناشران دانشگاهي، نيز در اين نشست گفت: اقتصاد نشر جدا از اقتصاد كشور نيست و با هم در ارتباط هستند. اگر در اقتصاد كشور سامان‌دهي خوبي صورت گيرد در حوزه‌ي كتاب هم مؤثر خواهد بود.

او ادامه داد: اگر نگاه‌ها در حوزه‌ي كتاب و كتاب‌خواني و حوزه‌ي فرهنگي صرفا اقتصادي باشد، كاري كاملا اشتباه است؛ ولي در مجموع بايد يك بنگاه اقتصادي باشد كه درآمد درخور خود را داشته باشد. متأسفانه ويترين كتاب در كشور كم است و قابل قياس با ديگر اقلام نيست؛ اما در حوزه‌ي كتاب، يك ناشر به‌تنهايي هزاران نوع كتاب را توليد مي‌كند و در نتيجه، به ويترين‌هاي بيشتري نياز دارد. پيشنهادي كه ناشران داشته‌اند و با حمايت وزارت ارشاد ممكن مي‌شود، بحث كاربري فرهنگي است و براي اين موضوع، ويترين بيشتري نياز است.

اين كارشناس حوزه‌ي نشر با اشاره به مشكلات نشر در حوزه‌ي توليد، توزيع و مصرف، بيان كرد: يكي از مشكلات در بحث كتاب روزآمد نكردن كتابخانه‌هاست. كمبود نقدينگي ناشران، مشكل ديگري است كه بانك‌ها بايد در اين زمينه كمك كنند. متأسفانه با امكاناتي كه در كشور وجود دارد، بحث كتاب به‌عنوان بخش فرهنگي ديده نمي‌شود و در اين زمينه بايد اتحاديه‌ي نويسندگان كشور تأسيس شود.

او كپي‌هاي غيرمجاز را از ديگر مشكلات اين حوزه دانست و تأكيد كرد: يكي از معضلاتي كه در نشر ما وجود دارد، معضل كپي‌هاي غيرمجاز است. در دانشگاه‌هاي كشور اتاق‌هايي است كه به‌عنوان تكثير، كتاب را كپي مي‌كنند و مي‌فروشند. متأسفانه دانشجويان و غيردانشجويان فايل‌هاي پي‌دي‌اف (PDF) را براي جذاب كردن در سايت‌هاي خود قرار مي‌دهند. اين مشكلات در حوزه‌ي كتاب به‌شدت وجود دارد.

محسن رضايي، کارشناس ارشد مدير اجرايي و مشاور برنامه‌ريزي فرهنگي، نيز در اين نشست بيان كرد: جلساتي درباره‌ي اقتصاد نشر در سال 1381 در مركز مطالعات فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برگزار شد كه مباحث بسيار خوبي بود؛ اما متأسفانه آن مباحث منتشر نشد؛ اما آنچه دوستان در حوزه‌ي اقتصاد نشر به آن مي‌پردازند، اين است كه در چرخه‌ي اقتصاد نشر به‌خوبي از مفاهيم اقتصاد نظري استفاده كنيم تا چرخه‌ي توليد، عرضه، مخاطب و مصرف را به خوبي سامان‌دهي كنيم.

او افزود: بزرگ‌ترين معضل كشور ما نگرش به برنامه‌ريزي و انديشه است. در جهان بحثي به نام اتاق فكر مطرح شده، در حالي كه اتاق فكر حبس انديشه است نه توليد انديشه. مشكلي كه وجود دارد مشكل فكر و انديشه است. در اقتصاد نشر بايد به مباني اقتصاد توجه كنيم. در اقتصاد براي هر كالايي دوچيز مؤثر است؛ نخست كيفيت و دوم قيمت و ما در حوزه‌ي كتاب، كيفيت و قيمت را به چه معني مي‌كنيم؟ در موضوع كتاب، مشكل اين است كه اگر بخش خصوصي و دولتي را تفكيك كنيم هيچ‌كدام به كيفيت كتاب اهتمام ندارند.