كتاب ‹‹بررسی تحلیلی سنت اندرزنامه نویسی در اندیشه سیاسی تاریخ میانۀ ایران›› نوشته دکتر سینا فروزش، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی – واحد علوم و تحقیقات تهران، از سوي سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي منتشر شد.
کتاب حاضر كه با عنوان «بررسي تحليلي سنت اندرزنامه‌نويسي سياسي در انديشه سياسي تاريخ ميانه ايران» تدوين و نگارش شده است، به بررسي جريان فكري اندرزنامه‌نويسي سياسي در تاريخ ميانه ايران و نتايج حاصله از آن مي‌پردازد. پرسش‌هايي كه پيش‌روي پژوهشگر قرار گرفته به اين شرح است كه: «منحني انديشه‌هاي سياسي در نمودار جريان اندرزنامه‌نويسي سياسي تاريخ ميانه ايران دچار چه افت و خيزهايي شده، علت استمرار و نتايج حاصل از جريان ياد شده چه بود»؟
فرضيه اصلي تحقيق حاضر عبارت است از اين كه «تداوم حضور بداوت (بيابان‌گردان عرب، ترك، مغول و ايلخاني) در ايران عصر ميانه اگر چه موجب استمرار جريان فكري اندرزنامه‌نويسي سياسي در دوره مورد نظر شد، اما اين عامل موجب گرديد كه اين جريان از حيث محتوا دچار نقصان و زوال شود و مسير قهقرا را بپيمايد؛ زيرا، اندرزنامه‌نويسان به جاي توليد فكر و ايده‌هاي جديد، در زمينه ملك‌داري، ناچار بودند همان دستاوردهاي نظري و عملي پيشين را هر بار براي بدويان تازه از راه رسيده، از نو، تكرار كنند».
اين رساله بر مبناي روش تحقيق تاريخي صورت گرفته است. شيوه جمع‌آوري اطلاعات كتابخانه‌اي بوده، كه به صورت مطالعه تطبيقي به تحليل داده‌ها انجام گرديده است.
يافته‌هاي اساسي تحقيق حاضر عبارتند از: 1- استمرار حضور بدويان در ايران زمين نه تنها موجب تداوم جريان فكري اندرزنامه‌نويسي سياسي در تاريخ ميانه ايران شد بلكه همان عامل ياد شده، مهم‌ترين علت انحطاط و زوال فرهنگي و تمدني ايران زمين گرديد. 2- انديشه «توأماني دين وسياست» نه تنها به استبداد توأمان سياسي و ديني منجر گرديد بلكه دين به صورت ابزاري براي سركوب مخالفان و منتقدان حكومت در آمد. 3- بزرگ‌ترين خدمت اندرزنامه‌نويسان ايراني به بيگانگان حاكم بر ايران زمين آن بود كه از عصبيت قبيله‌اي آنان كاستند و پايه‌هاي استبداد مطلقه و نظام سياسي متمركز را در دل ساختار حكومت‌هاي سلطاني نهادينه كردند. 4- اندرزنامه‌نويسان ايراني اگر چه در نظر، اعتقاد راسخي به انديشه «توأماني دين و سياست» داشتند اما در ميدان عمل به اصالت و استقلال سياست از دين رأي دادند و معتقد بودند كه براي برقراري نظم سياسي و اجتماعي، عدل بر دين مرجح است و سلطان كافر عادل بر سلطان مسلمان ظالم مقدم است. 5- ترويج ايده «شبان و رمه» كه بيان‌گر نوع رابطه سلطان با رعيت در تاريخ ايران بود يا انديشه «ظل اللهي» كه بدلي از «فرّه ايزدي» ايران باستان بود نه تنها موجب تحكيم هر چه بيشتر تئوري استبداد مطلقه در حكومت‌هاي پادشاهي ايراني و قداست سلطان شد بلكه نظريه تفاوت ذاتي ميان «سلطان و رعيت» را نيز مستحكم كرد. 6- تأكيد اندرزنامه‌نويسان بر خردورزي حاكمان، برپايي عدالت و رعيت‌نوازي به خاطر تحقق اين ايده‌هاي آرماني نيست بلكه براي دست يافتن به نتيجه حاصله از آن‌ها يعني امنيت سياسي و اجتماعي است كه غايت سياست محسوب مي‌شود.
اين کتاب از يك مدخل يا فصل مقدماتي و سه بخش تشكيل شده است. در مدخل به «انديشه‌هاي سياسي در ايران باستان» پرداخته مي‌شود، زيرا شناخت انديشه‌هاي سياسي ايران دوره اسلامي بدون درك صحيح از انديشه‌هاي سياسي ايران باستان امري عقيم و نارس به نظر مي‌رسد. هر كدام از بخش‌هاي سه‌گانه، خود به چند فصل تقسيم مي‌شوند.
بخش اول كه مشتمل بر سه فصل مي‌باشد به «مقدمه‌اي بر تاريخ انديشه‌هاي سياسي در جهان اسلام و ايران»، «روابط خليفه و سلطان در تاريخ ميانه ايران» و «پيشينه اندرزنامه‌نويسي در ايران باستان» اختصاص مي‌يابد. در بخش دوم كه مشتمل بر چهار فصل مي‌باشد به انديشه‌هاي سياسي «عنصرالمعالي كيكاوس بن اسكندر زياري»، «خواجه نظام‌الملك طوسي»، «امام محمد غزالي طوسي» و «شيخ مصلح بن عبدالله سعدي شيرازي» پرداخته مي‌شود. سرانجام در بخش سوم كه در يك مدخل و یک فصل تنظيم و تدوين شده است «مبادي مديريت سياسي» در انديشه‌هاي سياسي خواجه نصيرالدين طوسي مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد.
در قسمت پاياني، نيز علاوه بر ذكر نتايج تحقيق، با عنوان «نتيجه‌گيري»، فهرست منابع و مآخذ قرار گرفته است.
كتاب بررسی تحلیلی سنت اندرزنامه نویسی در اندیشه سیاسی تاریخ میانۀ ایران از سوي سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي به قيمت 6000 تومان به چاپ رسيده است.