-
دومین نشست سازمان انتشارات جهاددانشگاهی به مناسبت هفته کتاب با عنوان «نشرالکترونیک و آینده آن»
شنبه 1 آذر 1393
در نشست «نشر الکترونیک و آینده آن» از نشر الکترونیک به عنوان یک اجبار یاد وگفته شد تنها مشکل این حوزه موانع قانونی است.
در نشست «نشر الکترونیک و آینده آن» از نشر الکترونیک به عنوان یک اجبار یاد وگفته شد تنها مشکل این حوزه موانع قانونی است.
دومین نشست سازمان انتشارات جهاددانشگاهی به مناسبت هفته کتاب با عنوان «نشرالکترونیک و آینده آن» با حضور وهرز نوروزپور؛ پژوهشگر حوزه نشر الکترونیک، مجیدقاسمی؛ مدیر پروژه فیدیبو، حامد معینی؛ پژوهشگر حقوق مالکیت فکری و فریبرز فریبرزی؛مدیر گروه مطالعات رویدادهای فرهنگی جهاد دانشگاهی به عنوان مجری در محل خبرگزاریدانشجویان ایران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار حوزه نشر ایسنا، در ابتدای این نشستوهرز نوروزپور – پژوهشگر حوزه نشر الکترونیک - درباره تعریف نشر الکترونیک گفت: از نظر من نشرالکترونیک را به چند شکل می‌توان تعریف کرد. اولین تعریف مربوط به تبدیل کتاب‌ها بهدیجیتال و انتشار الکترونیک آن‌هاست و دومین تعریف به کتاب‌هایی برمی‌گردد که ازابتدا مستقیما به صورت دیجیتال تولید شده‌اند. این دو حیطه‌ای است که می‌توان کتابالکترونیک را در آن تعریف کرد. هر دو نوع انتشار آثار به این شکل در دنیا سابقهطولانی دارد. در ایران نیز حدود 15 سال است که این شکل انتشار اثر شکل جدی به خودگرفته است.
این فعال حوزه نشر الکترونیک سپس درباره چشم‌انداز و سرنوشت این نشر گفت: برایاین‌که بخواهیم به چشم‌انداز آینده وضعیت نشر الکترونیک نگاه بکنیم باید ابتدا یکارزیابی از وضع امروز صنعت نشر در کشور و بین ناشران داشته باشیم. در این ارزیابیباید ببینیم ما چقدر با موضوع نشر الکترونیک فعالانه یا منفعلانه برخورد می‌کنیم.
او افزود: اگر به زنجیره تولید یک کتاب در ایران نگاه کنیم متوجه خواهیم شد کهدر هر بخش معضلاتی وجود دارد که باید درباره همه آن‌ها فکر شود.
نوروزپور اظهار کرد: برای داشتن چشم‌اندازی از حوزه نشر الکترونیک ابتدا بایداین سوال پاسخ داده شود که آیا ناشر ایرانی توانایی و قابلیت سرمایه‌گذاری در اینحوزه را دارد یا نه؟ آیا نگرانیهای قانونی ناشران برای ورود به عرصه نشر دیجیتالکه در حال حاضر شدید است واقعی است یه نه این مقدار نگرانی لازم نیست. همچنین بایدبحث‌های آموزش و اطلاع‌رسانی حل شود. در بحث کانال توزیع مشکلاتی وجود دارد و بایدبه این نقطه‌نظر رسید که اساسا ما چقدر کانال‌های توزیع کتاب دیجیتال داریم. آیازیرساخت‌ها آماده هستند؟ آینده نشر دیجیتال در گرو حال است و حالِ ما اکنون چنینوضعیتی دارد. یعنی نگرانیهای قانونی وجود دارد و زیرساخت‌ها هم آماده نیستند.
او درباره تمایل ناشران برای رفتن به سمت نشر الکترونیک نیز گفت: باید توجهداشته باشیم که انتشارات یک بنگاه اقتصادی است که درواقع به سودآوری نگاه می‌کند،اما اگر بخواهیم این بنگاه اقتصادی را با دیگر بنگاه‌های اقتصادی مقایسه کنیم،می‌بینیم که نشر در مقابل دیگر بنگاه‌های اقتصادی ناچیز است، چون حوزه کتاب از نظراقتصادی بسیار لاغر و آسیب‌پذیر است و خود این موضوع اولین مشکل برای خطر کردنناشران و رفتن به سمت انتشار الکترونیک آثارشان است. این‌که آن‌ها تمام کتاب‌هایمنتشرشده خود را که در واقع سرمایه‌شان است به صورت الکترونیک دربیاورند می‌تواندبرای آن‌ها نگران‌کننده باشد. عمده نگرانی آن‌ها در واقع این موضوع است که باعث شدهدر وضعیت فعلی کم‌تر ناشری به سمت نشر الکترونیک برود.
نوروزپور همچنین درباره این‌که آیا نشر الکترونیک می‌تواند به افزایش مطالعه درکشور منجر شود، اظهار کرد: نشر الکترونیک می‌تواند موثر باشد. این تأثیر از دو عاملمی‌آید که اولین آن در دسترس قرار دادن آثار است و بعد قیمت کتاب، که هر دومی‌تواند به افزایش مطالعه در کشور کمک کند، چون می‌تواند هر دو را تسهیل کند. همچنین در نشر الکترونیک امکان ارتباط تولیدکننده و خریدار وجود دارد ولی در حالتفعلی این امکان برای مخاطب و تولیدکننده وجود ندارد.
او همچنین درباره بحث حقوق مؤلف گفت: بخش عمده‌ای از موضوع رعایت حقوق مولف بهموضوع فرهنگ‌سازی برمی‌گردد و ترس از قانون جایگاه کمتری از موضوع فرهنگ‌سازی دارد. نهادینه شدن فرهنگ در حوزه نشر الکترونیک موضوع مهمی است و بعد از آنسیاست‌گذاری‌هاست.
این پژوهشگر نشر الکترونیک گفت: طبیعی است که باید حمایت‌ها از حوزه نشرالکترونیک مثل نشر کاغذی وجود داشته باشد، چون بخش خصوصی نمی‌تواند زیرساخت‌ها راایجاد کند و دولت باید وارد این بخش شود. فراهم کردن زیرساخت‌ها وظیفه بخش خصوصینیست.
حامد معینی - پژوهشگر حقوق مالکیت فکری –نیز که در این نشست حضور داشت،به موضوع قراردادها و معاهده‌های بین‌المللی در زمینه مسائل حقوقی آثار الکترونیکدر دنیا پرداخت و گفت: تا قبل از سال 1999 در حوزه نشر الکترونیک هیچ قانونی وجودنداشته است. در ایران در سال 1379 اولین‌بار موضوع نشر الکترونیک به نوعی مطرح شد. با این حال هنوز هم ما حق در دسترس عموم قرار دادن آثار را که موضوع نشر الکترونیکاست در قانون پیش‌بینی نکرده‌ایم. البته این به آن معنی نیست که در کشور ما هیچحقوقی برای این موضوع در نظر گرفته نشده است.
او اظهار کرد: طبق قانون سال 1348 آثاری که برای اولین‌بار در ایران تولید ومنتشر می‌شوند به نوعی قابل دفاع هستند و می‌توان به نوعی از این قانون در عرصه نشرالکترونیک نیز استفاده کرد. منتها هنوز به طور مشخص قانونی درباره نشر الکترونیکوجود ندارد.
این پژوهشگر حقوق مالکیت فکری همچنین درباره پیگیری موضوع حقوقی خرید انحصاریگفت: طبق قانون 1348 اگر حقی شناسایی نشده باشد نمی‌توان برای کسی که انحصار توزیعو پخش آثار خارجی را خریده حق پیگیری متصور بود.
معینی سپس درباره شیوه‌های جدید حمایت ناشر در بحث نشر الکترونیک اظهار کرد: اولین کاری که در این زمینه باید صورت بگیرد اطلاع‌رسانی است، چون هنوز خیلی ازناشران چیز زیادی از قضیه نمی‌دانند. این موضوع را می‌توان با اطلاع‌رسانی حل کرد. دوم این‌که ابزارهای فنی کار مغفول واقع شده است. نشر الکترونیک یک موضوع انتزاعینیست و با ابزارهای فنی باید تقویت شود. مثل این نکته که آثار حوزه نشر الکترونیکمی‌تواند تنها قابل دانلود باشد یا قابل خواندن. این‌ها موضوعاتی است که باید موردبررسی قرار بگیرد.
او گفت: این‌که مردم چقدر از حقوق خود آگاهی دارند یک بحث است و این‌که معیارهایتعیین مصادیق چیست، بحث دیگری. بنابراین مشکلی که الان وجود دارد مصادیق و معیارهایحقوق مولف است که تعریف مشخصی ندارد. به طور مثال می‌بینیم برخی از فیلمنامه‌نویسانمطرح می‌کنند فردی طرح فیلمنامه آن‌ها را دزدیده است که معمولا هم درست نیست، چونبرای تشخیص این ادعا معیارهایی به‌وجود آمده است که براساس آن‌ها می‌توان به ایننتیجه رسید که معیار اصالت و اوریجینال بودن اثر است.
او در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: البته در همه جای دنیا مشکلات قانونی نشرالکترونیک وجود دارد، اما آن‌ها نهادی به‌وجود آورده‌اند که مسائل را رصد می‌کند.
به گزارش ایسنا، در ادامه این نشست،مجید قاسمی - مدیر پروژه فیدیبو -درباره چشم‌انداز و مشکلات نشر الکترونیک گفت: ابتدا باید تعریف مشخصی از نشرالکترونیک وجود داشته باشد، اما با توجه به آشفتگی‌هایی که مثلا در سالن نشرالکترونیک نمایشگاه کتاب سال گذشته دیده شد می‌توان نتیجه گرفت که هنوز در ایرانتعریف مشخصی درباره نشر الکترونیک وجود ندارد.
او درباره آینده نشر الکترونیک در ایران افزود: نشر الکترونیک در ایران خیلیآینده متفاوتی از بقیه دنیا ندارد. ورود به این عرصه در همه جای دنیا باعث افزایشسرانه مطالعه شده است. به طور مثال در آمریکای شمالی باعث شده سرانه مطالعه از 11عنوان کتاب به 22 عنوان برای هر فرد برسد. همچنین نشر الکترونیک باعث دسترسیآسان‌تر مخاطبان به کتاب‌ها شده است. از سویی باعث شکل‌گیری تجارت‌های میلیون‌دلاریو رونق اقتصادی در حوزه نشر شده است. بالا رفتن کیفیت آموزش از دیگر خصوصیات توسعهنشر الکترونیک است. همه این اتفاقات می‌تواند در ایران هم رخ بدهد، اما چیزی که دراین‌جا مانع بزرگ پیشرفت شده مباحث قانونی است که می‌تواند با یک عزم جدی حل شود.
قاسمی در بخش دیگری از این نشست به مشخص نبودن حدود و معیار حقوق مؤلف در ایراناشاره کرد و گفت: به طور مثال وقتی در ایران خلاقیتی عرضه می‌شود این خلاقیت بهراحتی می‌تواند از سوی دیگران مورد استفاده قرار گیرد. در این حالت فرد خلاق صرفاجاده صاف‌کن دیگران شده است. فاجعه دیگر این است که وقتی ناشری کتابی را تولیدمی‌کند یک شرکت به راحتی و بر مبنای آن، اثر، فیلم یا انیمیشنی تولید می‌کند کهاتفاقا هر دو هم مجوز می‌گیرند و در این بین کسی نیست که رابطه‌ای مشخص بین این دوبرقرار کند.
این فعال حوزه نشر الکترونیک همچنین گفت: نشر الکترونیک دوای درد مشکلات زیادیاز جمله توزیع آثار به مخاطبانی است که هرگز نمی‌توانند به برخی از آثار دسترسیداشته باشند. تنها مشکل این حوزه موانع قانونی است.
او سپس درباره فعالیت‌هایی که این روزها در مجموعه فیدیبو برای اطلاع‌رسانی درحوزه حمایت از نشر الکترونیک انجام می‌شود، گفت: در حال حاضر ما در کنار فیدیبو یککمپین رصد ایجاد کرده‌ایم که در آن پیگیر مسائل و مشکلات ناشران در موضوع انتشاربدون مجوز آثارشان در فضای مجازی شده‌ایم. نتیجه این کار بعد از 10 ماه این شده کهتوانسته‌ایم بسیاری از کتاب‌هایی را که به صورت غیرقانونی در فضای مجازی ارائهمی‌شده‌اند جمع‌آوری کنیم. در حال حاضر بیش از 138 ناشر عضو این کمپین هستند.
قاسمی درباره تشویق ناشران و مصرف‌کنندگان کتاب‌های الکترونیک هم گفت: گمانمی‌کنم نشر الکترونیک یک اجبار است و اکوسیستمی است که خودش جزییات خودش را درستمی‌کند. تنها کاری که می‌توان در این قضیه کرد این است که سیستم قضایی بحث قانونیآن را درست کند.