-
نشست « معرفي پژوهشي درباره نوروز در ادب عربي»/ سايه سنگين نوروز بر گاه شماري ايران
چهار شنبه 18 آذر 1394
در نشست « معرفی پژوهشی درباره نوروز در ادب عربی» گزارشی از دستاوردهای پژوهشی در زمینه نوروز در ادب عربی توسط سیمون کریستو فورتی ارائه شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی به نقل از روابط عمومی خانه کتاب نشست « معرفی پژوهشی درباره نوروز در ادب عربی» با حضور دکتر سیمون کریستو فورتی و فرید قاسملو سه شنبه 17 آذر ماه در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد که در آن گزارشی از دستاوردهای پژوهشی در زمینه نوروز در ادب عربی توسط سیمون کرستو فورتی ارائه شد.
در ابتدای این نشست قاسملو با بیان اینکه بررسی گاهشماری در ایران می تواند کار مفید و آموزنده برای الگو گرفتن باشد گفت: در این نشست کریستو فورتی گزارشی از دستاوردهایی که در زمینه نوروز در ادب عربی در دانشگاه ونیز انجام دادند را ارائه می کنند.
وی به پیوستگی نوروز با گاهشماری در ایران اشاره کرد و گفت: بزرگی که در مورد گاهشماری در جهان پژوهشی انجام داده است جمله مهمی دارد و می گوید« پشت هر تقویم شمسی یک تقویم قمری نهفته است». اما به دلایلی ما در ایران عهده دار استفاده از نوعی گاهشماری شمسی هستیم که می توانیم ادعا کنیم در نوع خود یکی از زیباترین، دقیق ترین گاهشماری های شمسی است.
قاسملو ادامه داد: در گاهشماری شمسی، نوروز عامل بسیار مهمی است. اگر چه نوروز یک پدیده نجومی است اما در جایگاه های مختلفی در زندگی ایرانیان نقش دارد و علاوه بر اینکه روایت یک پدیده نجومی است اما در هر صورت در زندگی ایرانیان در حوزه های اسطوره ای، رفتار شناسی و اجتماعی نقش مهمی دارد.
وی افزود: ما می دانیم که نوروز به عنوان زمانی نو در دوره هخامنشی همواره در گاهشماری های ایرانیان حضور داشته است. هر چند ممکن است در قرونی به طور رسمی به عنوان عامل گاهشماری وجود نداشته باشد. اما همچنان به عنوان یک عامل کناری حضور داشته است.
قاسملو گفت: پیوستگی تاریخی که نوروز در گاهشماری های ایرانیان داشت باعث شد که نوروز به سنت نجومی تبدیل شود. بنابراین لحظه شروع نوروز و رخ دادن یک پدیده نجومی عامل بسیار مهمی برای تقویم های ایرانی است. این اهمیت را بر اساس منابعی گاه شماری در پیش و پس از اسلام می توانیم ببینیم.
وی افزود: بنابراین نوروز همواره در تمام گاهشماری های ما وجود داشته و هرگاه صحبت از گاهشماری می کنیم آنجا که می خواهیم از زاویه کارشناس ایرانی صحبت کنیم لاجرم در مورد نوروز هم می توانیم صحبت کنیم.
قاسملو تاکید کرد: گاهی اسناد نشان می دهد که در تقویم های رایج در کشورمان نوروز را به عنوان یک عامل گاهشماری نداشتیم. اما همواره در طول تاریخ سایه نوروز بر سر گاهشماری هایی که در ایران به کار رفته، سنگین بوده است. مثلا در سه قرن اول هجری جایی که تقویم مورد استفاده در ایران هجری قمری بود، در آن نوروز نقشی نداشته است. اما آرام، آرام از اولین سال های قرن دوم این موضوع که نوروز چگونه می تواند در گاهشماری های کشوری با موقعیت کشاورزی باید مورد طراحی قرار بگیرند، دیده می شود.
وی به اقدامات چهار خلیفه عباسی در زمینه ثبت نوروز در گاهشماری ها اشاره کرد و گفت: حشام که در طی سال های 105 تا 125 قمری حکومت می کرد از جمله کسانی بود که به دنبال ابداع گاهشماری شمسی در ایران بود اما نتوانسته این کار را انجام دهد. بعد از او همایون، متوکل و... در صدد رسیدن به این امر مهم بودند.
قاسملو ادامه داد: از قرن پنجم زمینه گاهشماری جلالی و خراجی نوروز به عنوان یکی از ارکان گاهشماری مورد توجه قرار می گیرد و این پیوستگی موضوعی بین نوروز و گاهشماری ایران تا امروز هم ادامه دارد و ما می توانیم این پیوستگی را درک کنیم.
قاسملو اظهار داشت: اوایل قرن هشتم نوروز در گاهشماری قاجاری حضور دارد. از قرن دهم گاهشماری رایج و اصلی در ایران به هجری قمری تبدیل می شود. باز هم بر اساس اسناد تاریخ دار، حد فاصل رواج گاهشماری قاجاری تا پایان دوره صفوی نشان می دهند که نوروز همواره در زندگی مردم حضور داشته اگر چه به عنوان یک رکن گاهشماری دیده نمی شد. با تکیه بر بعضی از روایت های عربی می توان نتیجه گرفت که نوروز پا از مرزهای ایران فراگذاشته است.
وی عنوان کرد: ما به نوروز به عنوان عامل مهم گاهشماری و زندگی اجتماعی تکیه می کنیم. علاوه بر این می خواهیم به این عرصه جدید هم بپردازیم که نوروز چه تاثیری در بیرون از مرزهای ایران داشته و در این تاثیر فارغ از این هستیم که کجای مرزهای ایران فرهنگی بوده است بلکه می خواهیم وارد یک عرصه ادبی جدیدی شویم.
قاسملو در پایان گفت: موضوع نوروز در زبان عربی به قدری جایگاه مهمی داشت که بعضی از مهمترین مشاهیر و مولفان عرب ممکن است کتابی در مورد نوروز نوشته باشند و یا اینکه بخشی از کتاب خود را به نوروز اختصاص داده باشند. به عنون مثال یکی از مهمترین پژوهش ها در سال 1373 در قاهره انجام شده که حدود 150 صفحه است. یک پژوهش در زبان فارسی داریم که امیدوارم پژوهش های بهتری در این زمینه انجام شود. پژوهش سیمون کریستو فورتی باب خوبی را برای ما باز می کند تا به دغدغه هایی مختلفی که در مورد نوروز می تواند در ادب فارسی وجود داشته باشد برسیم.
در ادامه سیمون کریستو فورتی به نتیجه گاهشماری ایرانی که به دست آورده بود اشاره کرد و گفت: عنوان پروژه پژوهشی« نوروز در ادب عربی» است که در آن فهرستی از منابع راجع به نوروز در ادب عربی دوره عباسی گردآوری شده است.
وی ادامه داد: این پژوهش با همکاری یکی از شاگردانم در سال 2012 میلادی « 1391 هجری شمسی» از دانشگاه ونیز با بودجه 500 هزار یورو طی دو سال انجام شده است. نتیجه این پژوهش به شکل کتابی در 210 صفحه توسط انتشاراتی در شهر فلورانس زیر چاپ است.
کریستو فورتی افزود: به این نکته باید توجه کرد که در ادبیات فارسی بدون شک روز اول سال در ایران نوروز است. دلیل اصلی انجام دادن این پروژه کمبود مطالعات کلی در این موضوع بود.
وی با بیان اینکه گاه شماری ایرانی در سال های اخیر پیشرفت بزرگی کرده است گفت: نوروز در ادبیات عربی به چند کتاب و مقاله اکتفا شده است. بنابراین بهترین کار آن بود که فهرست کاملی از منابع عربی که واژه نوروز، نواریز و... را در درون خودشان دارند گردآوری کنیم. بنابراین مرحله اول تحقق این هدف، تکمیل و جمع آوری منابع عربی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه ونیز گفت: این کتاب به زبان انگلیسی نوشته شده تا افراد غیر ایتالیایی هم بتواند از آن استفاده کند. از این جهت که این منابع وسیله ای برای پیشرفت تحقیقات در زمینه گاهشماری محسوب می شوند. نکته مهم دیگر این است که بر اساس منابع عربی که جمع آوری کردیم می توانیم بگوییم که نوروز علاوه بر آیین درباری در آیین مردمی هم وجود داشته است.
این ایرانشناس ایتالیایی در پایان گفت: کتاب تا یک ماه دیگر چاپ می شود. بعد از چاپ کاغذی، آن را بر روی اینترنت قرار می دهیم تا همه بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند. اینکه کتاب به زبان فارسی منتشر شود خوب است و در آینده ممکن است با همکاری کسی که در ایران در مورد این موضوعات به خوبی کار کرده است این کتاب را به زبان فارسی هم منتشر کنیم.