به گزارش روابط عمومی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی به نقل از ایکنا، نشست رونمایی و نقد کتاب «نظریه زمان و حفاظت مرمت» نوشته سودابه یوسفنژاد، با حضور مرتضی حصاری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، احمدرضا حشمتی، کارشناس مسئول معاونت میراث فرهنگی و گردشگری، غلامرضا رحمانی، رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و نویسنده اثر، ۲۸ اردیبهشتماه، همزمان با روز جهانی موزه در سرای علمی ـ فرهنگی دانشگاهی سیوسومین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
سودابه یوسفنژاد، نویسنده کتاب «نظریه زمان و حفاظت مرمت» را حاصل پژوهش خود در مقطع دکتری خواند و گفت: در مرمت قبل از اینکه هرگونه کاری روی هر اثر تاریخی و فرهنگی انجام شود، باید اثر ادراک شود. یعنی ما باید شیء را بشناسیم.
وی ادامه داد: طبق بررسیهای انجامشده از ابتدای قرن بیستم یک مسئله بسیار جدی مطرح میشود در رابطه با اینکه تمام اشیایی که در اطراف ما وجود دارد، فقط یک توده مادی نیست و دارای بعد زمان هستند.
یوسفنژاد با بیان اینکه انواع و اقسام آثار از ابنیه و انواع اشیاء مختلف در اطراف ما درواقع تجسم گذشته در حال است، عنوان کرد: برای ادراک اشیاء و آثار دو مسئله را باید در آنها مطالعه کنیم، یکی مسئله ماده و دیگری مسئله زمان است تا به ادراک اثر نزدیک شویم.
وی ادامه داد: قسمت ماده آثار به مدد انواع روشهای شیمیایی و انواع علوم فنی و مهندسی مورد شناخت قرار میگیرد؛ البته باتوجه به اینکه علم بشر روزبهروز پیشرفت میکند، باز هم نمیتوانیم بگوییم این شناخت صددرصد است، اما تا حدودی زیادی پیشرفت در علوم پایه و مهندسی ما را به شناخت ماده میرساند اما در مسئله زمان بسیاری از اندیشمندان به صراحت بیان کردهاند که اگر زمان چیزی را نشناسیم، درواقع کاری برای شناخت آن انجام ندادهایم.
این نویسنده در ادامه با اشاره بحث زمان و پدیدهشناسی و پدیدارشناسی در حوزه آثار و اشیاء باستانی، عنوان کرد: مقوله زمان در فصل یک کتاب «نظریه زمان و حفاظت مرمت» جمعآوری شده و مورد توجه قرار گرفته است.
وی با اشاره به تعریف و تئوری زمان در نگاه اندیشمندان بزرگ دنیا، گفت: زمان هم بهعنوان یک پدیده مرتبط با انسان و هم بهعنوان یک پدیده غیر مرتبط با حرکت باید مورد مطالعه قرار بگیرد. زمانی هم که ما اشیاء را زمانمند میبینیم، هرکدام به شکل یک رویداد یا واقعه روایتگر چیزی هستند که باید آنها را مورد بحث و بررسی قرار دادیم.
یوسفنژاد در پایان گفت: زمانمند بودن آثار و مطالعه آن از همه ابعاد ما را به این سمت و سو میبرد که انسان در افق اهداف مرمت قرار میگیرد که ما باید آن را مورد شناسایی قرار دهیم؛ این امر، جزو محورهای مهم مورد بحث در کتاب «نظریه زمان و حفاظت مرمت» بود.
غلامرضا رحمانی، رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و تاریخی هم با اشاره به اینکه در حوزه اشیاء معضل مبانی داریم، عنوان کرد: ما در بحث تکنیکال از جهان معاصر عقب نیستیم، اما مشکل مبانی داریم و باید مبانی متناسب با آثار و فرهنگمان را داشته باشیم.
وی افزود: ما بر اساس شناختی که از آثار پیدا میکنیم، تصمیم میگیریم با یک اثر چگونه رفتار کنیم که همه این تصمیمات از همین مبانی شکل میگیرد.
رحمانی در ادامه با اشاره به کتاب «نظریه زمان و حفاظت و مرمت» عنوان کرد: وقتی در یک کتاب درباره زمان مرمت نوشته میشود، باید ابعاد کامل یک اثر را در نظر بگیریم و تحلیلی که در آن وجود دارد را بررسی کنیم.
وی ادامه داد: در کتاب «نظریه زمان و حفاظت و مرمت» خیلی تکبعدی به زمان نگاه شده و حتی در بعضی از قسمتها پاسخ نیاز نویسنده را هم نداده است. وقتی بحث فرآیند پیش میآید، مرمت هم بُعد حقیقی و هم بُعد زمانی دارد.
رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و تاریخی در ادامه گفت: آنچه در مرمت آثار حائز اهمیت است، ارزشهای ما است که این ارزشها شامل ارزش هنری یا ارزش تکنیکال و دیگر ارزشها میشود. تصحیح کردن هنر کار اشتباهی است، زیرا هنر همیشه در حال پویش و زایش است.
رحمانی گفت: درواقع مرمتگر انتقالدهنده سریع فرهنگ است که یک بخشی از آن کار مهندسی و بخش دیگر کار او نحوه ارائه اولویتها، لایهها و شیوههای آن است. پس نگاه تک بعدی به بحث زمان جوابگوی ما از انتظاراتمان از شیء نخواهد بود.
حواس پنجگانه در درک اشیاء دخیل است
احمدرضا حشمتی، کارشناس مسئول معاونت میراث فرهنگی و گردشگری، دیگر سخنران این نشست هم با بیان اینکه موضوع زمان در مرمت که در کتاب «نظریه زمان و حفاظت و مرمت» گنجانیده شده جای بحث فراوانی دارد، عنوان کرد: در فصل دوم این کتاب ذکر شده درک اشیاء از طریق حواس پنجگانه وجود ندارد، درحالیکه کارشناسان بسیاری داریم که در این زمینه فعالیت میکنند و دقیقا از همین حواس پنجگانه برای درک اشیاء تاریخی و نحوه مرمت آنها استفاده میکنند.
وی ادامه داد: در مبحث دیگر موارد علمی در تأیید قدمت آثار، بیان شده که مشخص کردن زمان و تاریخ اشیا بهطور دقیق، غیرممکن است؛ چهبسا با توجه به این حواس پنجگانه ما بتوانیم تاریخ دقیقی برای آنها مشخص کنیم.
کارشناس مسئول معاونت میراث فرهنگی و گردشگری در پایان گفت: ارتباط زمان با حرکت و با اجسام در این کتاب خیلی خوب بیان شده و جمعبندی بهخوبی توسط نویسنده انجام شده است؛ همچنین نوع نگرش هم بسیار خوب و مناسب است.
فتح بابی برای شروع کار دانشجویان دکتری در مبانی نظری
مرتضی حصاری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری هم با بیان اینکه من از دید مرمت نگاه نمیکنم، عنوان کرد: از از نگاه من کتاب «نظریه زمان و حفاظت و مرمت» فتح بابی است تا دانشجویان دکتری جرأت داشته باشند در مبانی نظری کار بکنند.
وی افزود: کمتر جایی در دانشگاهها و پژوهشگاهها سراغ داریم که به این جرأت امتیاز و تشویق بدهند تا وارد این چنین عرصههایی شوند. شاید الان نظر به جایی نداشته باشد، ولی اگر اتفاق بیفتد، پایهای خواهد شد تا دیگر افراد در حوزه مرمت آثار از آن استفاده بکنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: روشهای متفاوتی برای شناسایی بحث و بعد زمان است که خیلی از بخشهای زمانی آن را در این کتاب نمیبینیم. به ساختار کل کتاب که نگاه میکنم، فکر میکنم چه بهتر بود اگر در اول کتاب مقدمه زمانی وجود داشت تا کار بهتر ارائه میشد.
حصاری افزود: در قسمت مبانی نظری که در فصل اول وجود دارد، دچار محدودیت نویسنده هستیم. مشکل دیگر این است که قسمت برگردان به فارسی کتاب خوب انجام نشده و نمیتواند منظور را بهطور ساده به مخاطب برساند اما امید است که در چاپ دوم کتاب این اشکالات جزئی برطرف شود.