هوش مصنوعی آینه‌ی ضعف‌های آموزش ماست

 مقدمه: در سال‌های اخیر بحث تأثیر هوش مصنوعی بر آموزش و پژوهش دانشگاهی به یکی از موضوعات داغ فضای علمی و رسانه‌ای تبدیل شده است. بسیاری نگران‌اند که دانشجویان با تکیه بیش از حد بر ابزارهای هوش مصنوعی، از مهارت‌های فکری و خلاقیت فردی فاصله بگیرند و نقش استادان به‌تدریج کم‌رنگ شود. دکتر رضا سیاوشی، استاد دانشگاه خلیج فارس در گفت‌وگو با دانشگاه انقلاب دیدگاه‌های خود در این زمینه را با ما به اشتراک گذاشته است.

 - بعضی‌ها می‌گویند هوش مصنوعی دارد مهارت‌های فکری دانشجوها را «می‌بلعد». شما چه فکر می‌کنید؟

 ·   من این تعبیر رو قبول ندارم. او می‌گوید هوش مصنوعی مثل ماشین‌حساب است؛ باعث نمی‌شود کسی دیگر فکر نکند، بلکه کمک می‌کند مسائل پیچیده‌تر حل شوند. این ابزار، اگر درست استفاده شود، دانشجو را از کارهای تکراری آزاد می‌کند تا روی خلاقیت تمرکز کند. مشکل زمانی پیش می‌آید که دانشجو فقط خروجی را کپی کند و خودش هیچ تحلیلی نداشته باشد.

 - خیلی‌ها می‌گن این ابزارها دانشجو رو «مصرف‌کننده» می‌کنه، نه «پرسشگر». شما موافقید؟

 ·  این موضوع بستگی به توانایی پرسشگری دانشجو دارد. اگر دانشجو بلد نباشد سؤال درست بپرسد، بله، ممکن است مصرف‌کننده‌ی منفعل شود، ولی اگر پرسشگری بلد باشد، هوش مصنوعی تبدیل می‌شود به دستیار قدرتمندی برای یادگیری. به نظر او، پرسشگری مهم‌ترین مهارت این دوره است.

 - پس یعنی نقش استاد در آینده کم‌رنگ نمی‌شه؟

نه، اصلاً. نقش استاد تغییر می‌کند. دیگر وظیفه استاد فقط انتقال اطلاعات نیست؛ چون اطلاعات همه جا هست. استاد باید راهنما باشد؛ کسی که به دانشجو کمک کند درست فکر کند، درست تحلیل کند و چارچوب اخلاقی پژوهش را رعایت کند.

 - استفاده از هوش مصنوعی توی تحقیق‌های دانشجویی از نظر اخلاقی اشکال نداره؟

 · استفاده از هوش مصنوعی در تحقیق‌های دانشجویی از نظر اخلاقی به خودی خود مشکلی ندارد، بلکه مهم شیوه استفاده از آن است. اگر برای ایده گرفتن یا بهتر نوشتن استفاده شود، ایرادی ندارد، ولی اگر کل کار به ماشین سپرده شود، هم غیراخلاقی است و هم بی‌فایده.

 - فکر می‌کنید نظام آموزشی ما آماده‌ی نسلی هست که کمتر کتاب بخونه و بیشتر با هوش مصنوعی تعامل کنه؟

 ·  نظام آموزشی ما هنوز سنتی عمل می‌کند. اگر فقط روی حفظیات و کتاب‌محوری باقی بمانیم، دانشجو کتاب را کنار می‌گذارد و تنها به خروجی هوش مصنوعی تکیه می‌کند. باید روش‌های آموزش تغییر کنند: پروژه‌های واقعی، کار گروهی، یاد دادن تفکر انتقادی و ارتقای سواد دیجیتال.

- شما به‌عنوان استاد مدیریت، چه تأثیری از هوش مصنوعی در رشته‌ی خودتون می‌بینید؟

 ·در مدیریت، هوش مصنوعی فرصت‌های زیادی ایجاد کرده است، مانند تحلیل داده‌های بزرگ، شبیه‌سازی تصمیمات و حتی مدیریت منابع انسانی. اما خطر این است که دانشجو فکر کند همه چیز را می‌توان به ماشین سپرد. ما باید یاد بگیریم ابزار را در خدمت تصمیم‌گیری انسانی قرار دهیم، نه جایگزین آن.

 - آیا ممکنه فاصله‌ی بین دانشجویانی که دسترسی و مهارت کار با هوش مصنوعی دارن با بقیه بیشتر بشه؟

 ·  فاصله بین دانشجویانی که دسترسی و مهارت کار با هوش مصنوعی دارند با بقیه ممکن است افزایش یابد. مانند هر فناوری دیگر، ابتدا دسترسی نابرابر ایجاد می‌شود. بعضی‌ها خیلی زود یاد می‌گیرند و جلو می‌افتند، بعضی‌ها عقب می‌مانند. در اینجا دانشگاه باید نقش خود را ایفا کند و آموزش عادلانه این مهارت‌ها را فراهم کند

 - به نظر شما استادها باید خودشون چقدر با این ابزارها کار کنن؟

 · استادان هم باید خودشان با این ابزارها کار کنند. نمی‌توان به دانشجو گفت از ابزاری استفاده نکند، در حالی که خود استاد بلد نیست. استاد باید حداقل در حدی که بتواند نقد کند و مسیر درست را نشان دهد، با این ابزارها آشنا باشد. هوش مصنوعی بخشی از آینده آموزش و پژوهش است، پس استادان هم باید یاد بگیرند.

 - در نهایت جمع بندی خودتون را از این پدیده در فضای آموزشی بفرمایید؟

 ·  هوش مصنوعی تهدید ذاتی برای آموزش نیست، بلکه آینه‌ای است که ضعف‌های ما را نشان می‌دهد. اگر یاد بگیریم پرسشگری، خلاقیت و اخلاق پژوهش را جدی بگیریم، این فناوری می‌تواند شریک ما در آموزش باشد، نه رقیب ما.