تحولات گسترده در عرصه عدالت کیفری بین‌المللی، ضرورت بازاندیشی مداوم در مبانی، ساختارها و رویه‌های نهادهای بین‌المللی را بیش از پیش آشکار ساخته است. در این میان، دیوان کیفری بین‌المللی به‌عنوان نماد بارز اراده جامعه بین‌المللی برای مقابله با جنایات شدید، جایگاهی بی‌بدیل یافته است. پیدایش این نهاد و روند تدریجی تکامل آن، نمودی از تلاش جمعی برای استقرار نظامی جهانی بر پایه عدالت، حاکمیت قانون و احترام به کرامت انسانی است.

با گذشت بیش از دو دهه از آغاز به کار دیوان، مطالعه سیر تحولات سیاست قضایی آن به‌ویژه در مواجهه با پرونده‌های حساس و چالش‌برانگیز، ضرورتی انکارناپذیر یافته است. رویکرد دیوان در صدور قرارهای بازداشت علیه مقامات بلندپایه، از جمله در ارتباط با بحران‌های اخیر اوگاندا، کنگو، دارفور و به ویژه اسرائیل و حماس، حاکی از دگرگونی‌هایی عمیق در برداشت دیوان از نقش خود در نظام بین‌المللی معاصر است؛ دگرگونی‌ای که بازتاب‌دهنده تعادل دشوار میان آرمان‌های عدالت کیفری و مقتضیات سیاسی و عملی اجرای عدالت در عرصه جهانی است.

اثر حاضر برآمده از دغدغه‌ای علمی در پاسخ به نیاز به تحلیلی منسجم از روند این تحولات است. در فرایند تألیف این کتاب، کوشش شد تا با بهره‌گیری از منابع معتبر بین‌المللی، بررسی رویه‌های قضایی و تحلیل نظریه‌های حقوقی نوین، تصویری نظام‌مند و جامع از تکامل سیاست قضایی دیوان ارائه شود. هدف آن بوده است که این اثر بتواند هم در غنای ادبیات حقوق بین‌الملل کیفری مؤثر باشد و هم به‌عنوان منبعی معتبر برای دانشجویان، پژوهشگران و تصمیم‌گیران عرصه سیاست بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد.

اهمیت این پژوهش از آن رو دوچندان می‌شود که عدالت کیفری بین‌المللی در بزنگاه حساسی از حیات خود قرار گرفته است؛ جایی که از یک‌سو مطالبات جهانی برای پایان دادن به بی‌کیفری بیش از هر زمان دیگر اوج گرفته و از سوی دیگر، چالش‌های سیاسی، حقوقی و عملی، تحقق این آرمان‌ها را با موانعی جدی مواجه ساخته است. درک صحیح از روندها، تغییرات و چالش‌های دیوان کیفری بین‌المللی در دوره معاصر، می‌تواند راهنمایی ارزشمند برای جهت‌دهی آینده این نهاد باشد.

بی‌گمان، نگارش اثری در این گستره و با این سطح از حساسیت، بدون الهام از کوشش‌های پیشین اندیشمندان این حوزه، امکان‌پذیر نمی‌بود. از این‌رو، با نهایت فروتنی، قدردانی خود را از همه استادان، پژوهشگران و نهادهایی که در مسیر اعتلای عدالت بین‌المللی کوشیده‌اند، ابراز می‌دارم.

امیدوارم این اثر، هرچند گامی کوچک، بتواند سهمی در پیشبرد آرمان عدالت جهانی ایفا نماید و زمینه‌ساز تأملات و پژوهش‌های گسترده‌تر در این حوزه گردد.

فصل اول: تعاریف و مفاهیم 1- 1

فصل دوم: لزوم صدور قرارهای بازداشت برای سران اسرائیل و حماس119

فصل سوم: سیاست قضایی دیوان کیفری بین‌المللی از اوگاندا تا فلسطین199

 نتیجه گیری 281

منابع و مآخذ 289