هنر، تجربه‌ای عمیق و خلاقانه از زیست انسانی است که احساسات، افکار و جهان‌بینی بشر را در قالب‌هایی همچون مجسمه‌سازی، نقاشی، معماری، سینما، ادبیات و موسیقی بازتاب می‌دهد. این تجربه، فراتر از زیبایی‌شناسی صرف یا تولید مادی، به‌مثابه زبانی عاطفی و معنوی، می‌تواند نگرش‌ها را شکل دهد، به پرسش‌های اجتماعی و فلسفی پاسخ دهد و نقشی مؤثر در حیات فردی و جمعی ایفا کند. هنر، آینه‌ی لطافت روح و ذوق انسان است؛ آینه‌ای که ارزش‌ها، باورها و هویت یک ملت را در قالب آثار گوناگون، در گذر زمان منعکس می‌سازد.

در ایران، سرزمینی با پیشینه‌ای پربار در فرهنگ و هنر، رشته‌های هنری متنوعی شکل گرفته‌اند که نشانگر ذوق، اندیشه و بینش هنرمندان این سرزمین‌اند. در این میان، هنرهای فرش و معماری، از اصیل‌ترین و پایدارترین جلوه‌های هنر ایرانی به‌شمار می‌آیند؛ هنرهایی که نه‌تنها در ساختار فیزیکی محیط زندگی بلکه در لایه‌های معنایی و فرهنگی آن نیز حضوری پررنگ دارند. فرش و معماری، هر دو در متن زندگی ایرانیان جاری‌اند و پیوندی ژرف با روح و ذهن جامعه دارند. تار و پود فرش و آجر به آجر معماری، حامل رمزها، نمادها و سنت‌هایی هستند که در گذر قرن‌ها، ماندگار و زنده مانده‌اند.

در کتاب حاضر با عنوان «جلوه‌های مشترک هنر فرش و معماری؛ فرازی بر هنر فرشبافی اردبیل»، تلاش شده است تا پیوندهای آشکار و پنهان میان این دو هنر ایرانی واکاوی گردد. این پژوهش، با تکیه بر رویکردی تحلیلی، به بررسی عناصر کالبدی و مفهومی مشترک میان فرش و معماری می‌پردازد؛ اشتراکاتی که برخاسته از ریشه‌های مشترک فرهنگی، باورهای معنوی و ذوق هنری ایرانیان است. از نقوش و تکنیک‌های فرشبافی گرفته تا ساختارها و تزئینات معماری سنتی، تلاش شده است تا بستری فراهم شود برای شناخت عمیق‌تر زیبایی‌شناسی، نمادگرایی و هویت‌سازی در این دو هنر.

این کتاب به هنر فرش و فرشبافی می‌پردازد و با معرفی واژه‌شناسی و سیر تاریخی فرش‌های ایرانی آغاز می‌شود. تاریخچه فرشبافی از عهد مفرغ تا دوران معاصر بررسی شده و تنوع نقوش و طرح‌های فرش ایرانی به‌طور جامع تحلیل می‌شود. همچنین، تحولات کانون‌های بافت فرش و انواع طرح‌ها به همراه اصطلاحات تخصصی فرش معرفی شده‌اند.

همچنین کتاب حاضر به‌طور ویژه به هنر فرشبافی در منطقه اردبیل اختصاص یافته است که تاریخچه، ساختار و توزیع جغرافیایی فرش اردبیل به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد و نقش‌مایه‌ها، طرح‌ها و ویژگی‌های خاص فرش‌های مناطق مختلف اردبیل از جمله ایل شاهسون، مشکین‌شهر و مغان بیان شده است. همچنین، چالش‌ها و بحران هویتی در فرش اردبیل تحلیل شده‌اند.

و در ادامه آن، به بررسی پیوندهای میان معماری و فرش اختصاص یافته است که با معرفی عناصر و مؤلفه‌های مشترک کالبدی و معنایی این دو هنر آغاز می‌شود و نقش نمادهایی مانند محراب، ایوان، گنبد، تاق، ستون و حوض در فرش و معماری تشریح می‌گردد. همچنین، تزئینات، کاشی‌کاری، هندسه، نقش و رنگ، و نمادگرایی مشترک میان فرش و معماری به‌صورت تحلیلی بررسی شده است. در نهایت، بحثی پیرامون زیباشناسی و هویت در هنرهای فرش و معماری ارائه می‌شود.

پیش‌گفتار /5

فصل اول: هنر فرش و فرش‌بافی/21

فصل دوم: هنر فرش و فرشبافی اردبیل/109

فصل سوم: معماری و فرش/177

منابع/270