کتاب «نانوفناوری پایدار: راهبردها، محصولات و کاربردها» اثری جامع و مرجع در حوزه پیوند میان نانوفناوری و توسعه پایدار است که با ویرایش یاشوانت وی. پاتاک، گوویندان پاراییل و جیوادان ک. پاتل و با همکاری جمعی از پژوهشگران برجسته بین‌المللی تدوین شده است. این کتاب با رویکردی علمی، تحلیلی و کاربردمحور، به بررسی ظرفیت‌های نانوفناوری برای پاسخ‌گویی به چالش‌های اساسی جهان معاصر می‌پردازد؛ چالش‌هایی نظیر تغییرات اقلیمی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، بحران آب و انرژی، امنیت غذایی، سلامت انسان و نابرابری‌های اجتماعی. محور اصلی کتاب بر این ایده استوار است که نانوفناوری، در صورت به‌کارگیری آگاهانه و مسئولانه، می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در مسیر تحقق توسعه پایدار و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDGs) ایفای نقش کند.

در این اثر، نانوفناوری نه صرفاً به‌عنوان یک فناوری پیشرفته، بلکه به‌عنوان یک راهبرد تحول‌آفرین در بازطراحی الگوهای تولید، مصرف و مدیریت منابع معرفی می‌شود. کتاب با تشریح مبانی نظری پایداری در سه بُعد محیط‌زیستی، اقتصادی و اجتماعی، نشان می‌دهد که چگونه نوآوری‌های نانومقیاس می‌توانند هم‌زمان موجب افزایش بهره‌وری، کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی و ارتقای کیفیت زندگی انسان شوند. از ویژگی‌های برجسته این کتاب، توجه هم‌زمان به فرصت‌ها و چالش‌های نانوفناوری است؛ به‌گونه‌ای که علاوه بر معرفی کاربردها و دستاوردها، مباحثی همچون ارزیابی ریسک، ایمنی، اثرات چرخه عمر نانومواد و پیامدهای سم‌شناختی و شغلی نیز به‌طور جدی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

ساختار کتاب شامل ۲۱ فصل تخصصی است که هر یک به یکی از حوزه‌های مهم نانوفناوری پایدار اختصاص دارد. این حوزه‌ها طیف گسترده‌ای از موضوعات از جمله نانوفناوری سبز، مواد و پلیمرهای زیست‌پایه، بیوپلیمرها، نانوکامپوزیت‌های پایدار، تصفیه آب و محیط‌زیست، کشاورزی پایدار، نانوآفت‌کش‌ها، نانوالیاف، نانوپزشکی و سامانه‌های نوین دارورسانی را در بر می‌گیرد. مشارکت نویسندگانی از رشته‌های مختلف علوم پایه، مهندسی، داروسازی، پزشکی، محیط‌زیست و کشاورزی، به کتاب ماهیتی میان‌رشته‌ای بخشیده و آن را به منبعی غنی برای پژوهش و آموزش تبدیل کرده است.

در مجموع، «نانوفناوری پایدار: راهبردها، محصولات و کاربردها» کتابی است که هم برای پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی و هم برای سیاست‌گذاران، متخصصان صنعتی و فعالان حوزه محیط‌زیست ارزشمند است. این اثر با ارائه تصویری جامع از وضعیت کنونی و چشم‌انداز آینده نانوفناوری پایدار، خواننده را با ظرفیت‌های واقعی این فناوری در حل مسائل جهانی آشنا می‌سازد و زمینه‌ساز برنامه‌ریزی علمی و تصمیم‌گیری آگاهانه در مسیر توسعه‌ای پایدار و مسئولانه می‌شود.

• فصل اول: اولویت‌های تحقیقاتی مبتنی بر نانوفناوری برای پایداری جهانی

• فصل دوم: راه به سوی نانوفناوری پایدار: چالش‌ها، پیشرفت‌ها و فرصت‌ها

• فصل سوم: فرصت‌ها و چالش‌های نانوتکنولوژی سبز و سازگار با محیط‌زیست در قرن بیست‌ویکم

• فصل چهارم: بهبود پایداری محصولات زیستی با استفاده از نانوفناوری

• فصل پنجم: بهبود محیط‌زیست پایدار با استفاده از نانوفناوری در بیوپلیمرها

• فصل ششم: به‌سوی پلیمرهای نانوفناورانه دوستدار محیط‌زیست برای کاربردهای دارورسانی

• فصل هفتم: سامانه‌های دارورسانی مبتنی بر نانوفناوری سبز

• فصل هشتم: سنتز سبز نانوذرات دی‌اکسید تیتانیوم و کاربردهای آن

• فصل نهم: مواد نانوسلولزی پایدار و سازگار با محیط‌زیست برای نانو‌تصفیه آب

• فصل دهم: کاربردهای نانوفناوری در تولید و کاربرد نانوخاک‌رس‌های طبیعی برای پایداری

• فصل یازدهم: الیاف نانویی الکتروریسی‌شده سازگار، زیست‌پذیر و زیست‌تخریب‌پذیر و کاربردهای آن

• فصل دوازدهم: گیاهان برای نانومواد: ارتقای پایداری محیط‌زیست

• فصل سیزدهم: نانوکامپوزیت‌های پایدار

• فصل چهاردهم: نقش نانوفناوری سازگار با محیط‌زیست در فناوری سبز و پاک

• فصل پانزدهم: ارزیابی و مدیریت خطر مواجهه شغلی با نانوآفت‌کش‌ها در کشاورزی

• فصل شانزدهم: نانوفناوری مبتنی بر پلیمرهای طبیعی سازگار با محیط‌زیست

• فصل هفدهم: نانومواد مهندسی‌شده اکسید کبالت برای تصفیه محیط‌زیست

• فصل هجدهم: نانوفناوری سازگار با محیط‌زیست در کشاورزی: فرصت‌ها، پیامدهای سم‌شناختی و خطرات شغلی

• فصل نوزدهم: رویکردهای نوین برای طراحی مواد دوستدار محیط‌زیست بر پایه نانومواد طبیعی

• فصل بیستم: کاربردهای زیست‌پزشکی نانوالیاف

• فصل بیست‌ویکم: تولید نانوداروها به‌صورت پایدار و ایمن از نظر زیست‌محیطی